کاخ نیاوران تهران | قدم زدن در تالارهای باشکوه اقامتگاه قاجار و پهلوی
مبینا قراباغی کاخ نیاوران تهران، در دل باغی قدیمی و سرسبز در شمال‌شرقی پایتخت، از آن دست مکان‌هایی است که ردپای تاریخ، هنر و سیاست را در جای‌جای آن می‌توان مشاهده کرد. این مجموعه دیدنی، برای نخستین‌بار در آغاز قرن سیزدهم هجری قمری به‌دستور فتحعلی‌شاه قاجار بنیان گذاشته شد و سال‌ها بعد، در دوره پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی به اقامتگاه تابستانی خانواده سلطنتی بدل گشت. بنایی با معماری خاص و سقفی متحرک، میان درختان چنار و کاج، جایی که هنوز هم از فرش‌های نفیس، سالن‌های آینه‌کاری‌شده و سکوت سنگین راهروهایش، صدای گذشته به گوش می‌رسد. اکنون اگر دوست دارید تا با تاریخ، معماری، بخش‌های مختلف و موزه‌های جذاب کاخ نیاوران آشنا شوید، همراه ما باشید تا گام‌به‌گام به عمق زیبایی و اسرار آشکار و پنهان در این کاخ نفوذ کنیم.
معرفی کاخ نیاوران تهران
کاخ نیاوران، یکی از شاخص‌ترین بناهای تاریخی تهران، در شمال‌شرقی این شهر و در میان باغی به وسعت حدود ۱۱ هکتار واقع شده است. کاخ کنونی در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی به دستور محمدرضا شاه پهلوی ساخته شد و تا پیش از انقلاب 57، اقامتگاه تابستانی خانواده سلطنتی بود. طراحی کاخ توسط مهندس محسن فروغی انجام شده و تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و مدرن است. بنای کاخ دارای دو طبقه و یک نیم‌طبقه است که در مجموع ۹,۰۰۰ متر مربع مساحت دارد . از ویژگی‌های جالب توجه این کاخ می‌توان به سقف متحرک آن اشاره کرد که در برخی روزها برای بازدیدکنندگان باز می‌شود. پس از انقلاب، کاخ نیاوران به موزه‌ای عمومی تبدیل شد و این روزها بازدیدکنندگان می‌توانند از بخش‌های مختلف آن، از جمله اتاق‌های اقامت، سالن‌های پذیرایی و آثار هنری متنوعش دیدن کنند.
کاخ نیاوران در تاریخ 6 خرداد سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و از آن پس بیش از پیش مورد توجه عموم گردشگران قرار گرفت.
کاخ نیاوران کجاست؟
کاخ نیاوران در شمال‌شرقی تهران، در محله نیاوران و خیابان شهید باهنر (نیاوران) واقع شده است. این مجموعه تاریخی-فرهنگی در ضلع شرقی میدان شهید باهنر (میدان نیاوران) قرار دارد و در میان باغی به وسعت حدود ۱۱ هکتار احداث شده است. برای دسترسی به کاخ نیاوران با وسایل نقلیه عمومی، می‌توانید از خط یک مترو تهران استفاده کرده و در ایستگاه تجریش پیاده شوید. از آنجا با تاکسی‌های خطی تجریش-نیاوران یا تجریش-دزاشیب به ورودی مجموعه برسید. البته خطوط بی‌آرتی راه‌آهن-تجریش نیز گزینه مناسبی برای رسیدن به میدان تجریش هستند. ضمنا در صورت استفاده از خودروی شخصی، مسیرهای پیشنهادی شامل بزرگراه صدر با خروجی کامرانیه و ادامه مسیر به سمت خیابان باهنر، یا بزرگراه امام علی با خروجی اتوبان ارتش (غرب) و سپس خیابان موحد دانش است.
آدرس کاخ نیاوران: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، محله نیاوران، خیابان شهید باهنر، مجموعه تاریخی-فرهنگی نیاوران
تاریخچه کاخ نیاوران
همانطور که اکنون خود نیز بهتر می‌دانید کاخ نیاوران در منطقه‌ای به نام نیاوران قرار دارد که در گذشته به‌دلیل وجود نِی‌زارهای فراوان، «نِی‌آوران» نامیده می‌شد. این منطقه در دوره قاجار به‌عنوان اقامتگاه ییلاقی شاهان مورد استفاده قرار می‌گرفت. فتحعلی‌شاه قاجار نخستین بار در این مکان باغی احداث کرد و پس از او ناصرالدین‌شاه کاخ صاحبقرانیه را بنا نهاد. در دوره پهلوی دوم، محمدرضا شاه در سال ۱۳۳۷ شمسی دستور ساخت کاخ جدیدی را صادر کرد که فرآیند ساخت آن در سال ۱۳۴۶ به پایان رسید و به‌عنوان اقامتگاه تابستانی خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار گرفت. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، این کاخ به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و در سال ۱۳۶۵ به‌عنوان موزه‌ای تاریخی و فرهنگی برای عموم بازگشایی گردید.
معماری کاخ نیاوران
کاخ نیاوران با طراحی مهندس محسن فروغی، محصول ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و مدرن است. این بنای دو طبقه با یک نیم‌طبقه میانی، حدود ۹,۰۰۰ مترمربع زیربنا دارد. ابعاد کاخ ۵۶ در ۴۰ متر و ارتفاع آن نزدیک به ۱۲ متر است. یکی از ویژگی‌های جذاب آن، سقف متحرکی است که با الهام از معماری ایرانی طراحی شده و نور طبیعی و تهویه را به خوبی تامین می‌کند. نمای بیرونی کاخ با کاشی‌کاری‌های سنتی تزئین شده و فضای داخلی آن با گچ‌بری‌های استاد عبداللهی و آینه‌کاری‌های استاد علی‌اصغر مزین گردیده است. طبقه اول شامل تالار آیینه، سینمای خصوصی، اتاق غذاخوری و پذیرایی است. نیم‌طبقه میانی برای امور کاری و اتاق‌های شخصی طراحی شده و طبقه دوم اتاق‌های خواب و استراحت اعضای خانواده پهلوی را در خود جای داده است. مهندس فروغی سعی داشته تا با این‌چنین طراحی نوآورانه‌ای، میان زیبایی‌شناسی ایرانی و نیازهای مدرن توازن برقرار کند.
موزه ها و بخش های دیگر مجموعه فرهنگی نیاوران
مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، گنجینه‌ای از کاخ‌ها و موزه‌هایی است که هر کدام پرده‌ای از رازهای نهفته دوران قاجار و پهلوی را پیش روی چشمان بازدیدکنندگان می‌گشایند. از جمله بخش‌های برجسته این مجموعه می‌توان به تالار آبی با کاشی‌کاری‌های ظریف و تماشایی، کاخ صاحبقرانیه با معماری دوره قاجار، کوشک احمدشاهی، موزه جهان‌نما با آثار هنری از تمدن‌های مختلف، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای سلطنتی و باغ موزه کتیبه‌ها اشاره کرد. در ادامه، به معرفی دقیق‌تر هر یک از این موزه‌ها و بخش‌های دیگر مجموعه تاریخی و فرهنگی نیاوران خواهیم پرداخت.
تالار آبی کاخ نیاوران
تالار آبی یکی از بخش‌های شاخص کاخ نیاوران است که در ضلع شمالی مجموعه قرار دارد و مساحتی حدود ۳۵۰ مترمربع را در بر می‌گیرد. این تالار در دوران پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی برای پذیرایی از مهمانان بلندپایه طراحی شد. نام آن برگرفته از آبنمای مقابل تالار و رنگ غالب آبی در پرده‌ها و دیوارهایش است. از رویدادهای مهم این تالار می‌توان به مهمانی شب سال نو میلادی ۱۹۷۸ (۱۳۵۶ شمسی) با حضور جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، اشاره کرد. پس از انقلاب، پروژه تغییر دکوراسیون نیمه‌کاره باقی ماند. امروزه تالار آبی برای نمایشگاه‌ها و نشست‌های فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تزئینات داخلی تالار شامل ۴۹ قابچه کاشی هفت‌رنگ با رنگ‌هایی چون زرد، لاجوردی، فیروزه‌ای، حنایی و سیاه است که جلوه‌ای چشم‌نواز به فضا بخشیده و نمونه‌ای زیبا و نفیس از کاشی‌کاری سنتی ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
کاخ صاحبقرانیه و موزه حوضخانه
کاخ صاحبقرانیه، یکی از بناهای تاریخی مجموعه نیاوران، به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی ساخته شد و در ابتدا اقامتگاه ییلاقی شاه بود. این کاخ دوطبقه با نمایی سفید، در دوران پهلوی به دفتر کار محمدرضا شاه تبدیل شد و محل برگزاری جلسات مهم سیاسی شخص شاه بود. موزه حوضخانه، در طبقه زیرین کاخ قرار دارد و از زیباترین بخش‌های آن به‌شمار می‌رود. حوض مرکزی، مبلمان فاخر، گچ‌بری‌های ظریف، ارسی‌های رنگی و آثار هنری مانند تابلوی «حوضخانه صاحبقرانیه» اثر کمال‌الملک (نقاش مشهور ایرانی)، فضای چشمگیری پدید آورده‌اند. همچنین آثار لاکی، خوشنویسی و نگارگری از هنرمندان مطرح ایرانی در این بخش نگهداری می‌شود. لازم به ذکر است که این روزها، کاخ و موزه حوضخانه به‌دلیل انجام مطالعات آسیب‌شناسی و عملیات مرمتی، تعطیل هستند. علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با روابط عمومی مجموعه نیاوران به شماره ۲۲۲۸۲۰۲۰ تماس بگیرند.
کوشک احمد شاهی
کوشک احمد شاهی، از بناهای شاخص مجموعه فرهنگی نیاوران، در اواخر دوره قاجار به‌عنوان اقامتگاه ییلاقی احمد شاه ساخته شد. این عمارت دو طبقه، با مساحت حدود ۸۰۰ مترمربع و سقف شیروانی، در مرکز باغ نیاوران واقع شده است. معماری کوشک مورد اشاره، تلفیقی از سبک نئوکلاسیک اروپایی و عناصر ایرانی است که در نمای آجری و گچ‌بری‌های ظریف به چشم می‌خورد. طبقه همکف دارای سرسرایی با حوض مرمری، شش اتاق و دو راهرو است. طبقه دوم شامل سالن مرکزی و ایوانی سرتاسری با شش ستون آجری و ۲۶ ستون گچی است. در دوره پهلوی دوم، کوشک محل اقامت شاهزاده و ولیعهد «رضا پهلوی» بود. پس از انقلاب 57، این فضا به موزه تبدیل شد و اکنون مجموعه‌ای از اشیاء تزئینی، کانی‌ها، فسیل‌های گیاهی و جانوری، و حتی سنگی از ماه در آن به نمایش گذاشته شده است.
موزه جهان نما
موزه جهان‌نما از دیگر بخش‌های شاخص مجموعه تاریخی-فرهنگی نیاوران است که در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه قرار دارد و در سال ۱۳۵۵ شمسی برای نمایش آثار هنری اهدایی یا خریداری‌شده توسط شهبانو فرح پهلوی تاسیس شد. این موزه دارای چهار سالن در طبقه همکف و یک سالن در زیرزمین است. سقف تالار میانی با نقاشی لاکی گل و مرغ شیرازی تزئین شده است. مجموعه آثار موزه به دو بخش زیر تقسیم می‌شود:
- هنرهای تجسمی معاصر شامل آثار برجسته‌ای از پابلو پیکاسو، سالوادور دالی، اندی وارهول، پرویز تناولی، سهراب سپهری و بهمن محصص
- آثار تاریخی و باستانی شامل اشیایی از تمدن‌های باستانی مانند مفرغ‌های لرستان، سفال‌های املش و آثار تمدن‌های مصر، هند، آفریقا و پیش‌کلمبیایی
موزه جهان‌نما در بهمن ۱۳۷۶ برای بازدید عموم گشوده شد و در سال ۱۳۸۳ مورد مرمت قرار گرفت. این موزه پیوندی شایسته میان هنر جهانی و تاریخ کهن ایران برقرار کرده است.
موزه کتابخانه اختصاصی
موزه کتابخانه اختصاصی نیاوران در ضلع شمال‌شرقی مجموعه نیاوران، در سال ۱۳۵۵ به دستور فرح پهلوی تاسیس شد. ساختمان آن با زیربنای حدود ۷۷۰ متر مربع، در دو طبقه و یک زیرزمین ساخته شده و تلفیقی از معماری مدرن دهه ۵۰ شمسی با عناصر شیشه و فلز دارد. طراحی داخلی موزه کتابخانه توسط عزیز فرمانفرمائیان و چارلز سویگنی انجام شده است. کتابخانه دارای بیش از ۲۳٬۰۰۰ جلد کتاب در ۱۶٬۰۰۰ عنوان است که شامل آثار فارسی، ادبیات فرانسه، هنر، سفرنامه‌ها و نسخه‌های اهدایی شخصیت‌هایی چون نهرو و جان اف کندی است. فضا با بیش از ۳۵۰ اثر هنری از هنرمندانی مانند پرویز تناولی، دالی و وارهول آراسته شده و یک لوستر شیشه‌ای با ۴٬۳۵۶ استوانه شفاف روشنایی سالن اصلی را تامین می‌کند. وجود پیانو و تجهیزات صوتی، گویای کاربری چندمنظوره این فضا در گذشته است.
ایران مال بزرگترین مرکز خرید دنیا است؟ لیست بزرگترین مراکز خرید در جهان
سه شنبه, 20 خرداد 1404
کلوت شهداد | خلق شگفتی طبیعی در دل کویر به دست باد و ماسه
جاهای دیدنی یاسوج؛ سفری دلپذیر به سرزمین آریوبرزن
قطار یا هواپیما؟ کدام یک برای سفر بهتر است؟
خانه داروغه مشهد | یادگار معماری دوران قاجار در مشهد
کاخ نیاوران تهران | قدم زدن در تالارهای باشکوه اقامتگاه قاجار و پهلوی
تابستان کجا بریم؟ معرفی بهترین مقاصد داخلی و خارجی برای سفر تابستانی
چطور بهترین مسافرت را در اولین سفر به اروپا را تجربه کنیم؟
جاهای دیدنی قم | زیارت و سیاحت در شهر مذهبی قم
جاهای دیدنی نجف | زیارت و سیاحت در سفر به نجف اشرف
معرفی بهترین خطوط هواپیمایی دنیا برای تجربه سفری امن، راحت و لوکس
ارمنستان یا گرجستان؟ کدام کشور برای سفر مناسب‌تر است؟
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران در بخش شمال‌غربی مجموعه فرهنگی نیاوران، در تیرماه ۱۳۹۱ افتتاح شد. این فضا که پیش‌تر به‌عنوان گاراژ سلطنتی خاندان پهلوی استفاده می‌شد، اکنون در حدود ۲۰۰ مترمربع وسایل نقلیه شخصی و تفریحی آن دوران را به نمایش می‌گذارد. از جمله شاخص‌ترین خودروهای این موزه، دو دستگاه رولزرویس فانتوم مدل‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۷۷ با نشان طلایی تاج پهلوی هستند. همچنین، موتورسیکلت‌های هوندا (مدل‌های ATC90 و 50cc)، موتور CHIBI ژاپنی، Lady Motor ایتالیایی و چند خودروی الکتریکی مخصوص گلف که در شمال ایران استفاده می‌شدند، از دیگر اقلام قابل‌توجه این مجموعه هستند. این وسایل نقلیه عمدتا توسط فرزندان محمدرضا شاه پهلوی استفاده می‌شدند. هرچند موزه تخصصی خودرو محسوب نمی‌شود، اما برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و سبک زندگی اشرافی، به‌ویژه در دوره پهلوی دوم، اطلاعات جالب و مستندی ارائه می‌کند.
باغ موزه کتیبه ها
باغ موزه کتیبه‌ها، واقع در ضلع شرقی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، نمایشگاهی دائمی از ۴۳ مولاژ کتیبه‌های صخره‌ای ایران باستان است که در اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۷ با همکاری پژوهشکده زبان‌شناسی و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افتتاح شد. هدف از تاسیس این باغ، ایجاد فضایی آموزشی برای دانشجویان و پژوهشگران به‌منظور آشنایی با خطوط و زبان‌های باستانی ایران بوده است. کتیبه‌های بازسازی‌شده در این باغ، دوره‌های مختلف تاریخی از جمله مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان را پوشش می‌دهند. از جمله آثار برجسته این باغ موزه می‌توان به کتیبه آنوبانینی (اوایل هزاره دوم پیش از میلاد) از سرپل ذهاب، کتیبه‌های داریوش اول و خشایارشا از الوند همدان، و کتیبه‌های شاپور و اردشیر در نقش رستم و نقش رجب اشاره کرد. این کتیبه‌ها به خطوط مختلفی مانند اکدی، عیلامی، آرامی، فارسی باستان و پهلوی شکسته نگاشته شده‌اند. در کنار هر مولاژ، ترجمه فارسی متن کتیبه برای درک بهتر بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
طبقه اول کاخ نیاوران
طبقه اول کاخ نیاوران، به‌عنوان بخش عمومی این بنای تاریخی، برای پذیرایی از مهمانان رسمی و برگزاری مراسم‌های رسمی در نظر گرفته شده بود. این طبقه شامل فضاهایی مانند تالار آینه، سالن سینمای خصوصی، اتاق غذاخوری، اتاق پذیرایی و اتاق انتظار مهمان است. در سرسرای اصلی طبقه اول کاخ، مجموعه‌ای از قالی‌های دستبافت ایرانی، از جمله فرش‌هایی با تصاویر پادشاهان و مشاهیر ایران از دوره هخامنشی تا قاجار، به نمایش گذاشته شده‌اند. در کنار آن، مجموعه‌ای از ظروف چینی سده نوزدهم فرانسه با نقش ناپلئون و خانواده سلطنتی در یکی از راهروهای این طبقه نگهداری می‌شود. طراحی اتاق‌ها و تالارهای این طبقه از کاخ ترکیبی از هنر دوره‌های قبل و بعد از اسلام است، به‌طوری که گچ‌بری‌های استاد عبداللهی و آینه‌کاری‌های استاد علی‌اصغر در تزئینات آن به چشم می‌خورند. پنجره‌های بلند و بزرگ این اتاق‌ها نیز برای بهره‌گیری حداکثری از نور طبیعی خورشید و ماه طراحی شده‌اند.
اتاق پذیرایی کاخ اصلی
اتاق پذیرایی کاخ نیاوران در ضلع جنوبی طبقه همکف قرار دارد و یکی از مهم‌ترین فضاهای تشریفاتی این کاخ به‌شمار می‌رود. این اتاق با مبلمان‌های سفارشی ساخت فرانسه و آلمان، تابلوهای نقاشی از هنرمندان برجسته‌ای چون ماری لورانسن، آلفرد سیسلی و بهمن محصص، و پیانوی اهدایی سفارت آلمان در سال ۱۹۶۷، جلوه‌ای از هنر و فرهنگ ایران و جهان را به نمایش می‌گذارد. فرش‌های نفیس بافت اصفهان، کرمان و تبریز، از جمله فرش معروف استاد علی کرمانی با نقش پادشاهان ایرانی، زینت‌بخش کف این اتاق هستند. نکته قابل‌توجه دیگر اینکه، اشیاء تاریخی مانند مفرغ‌های لرستان و سفالینه‌های مارلیک و املش، به ارزش تاریخی این فضا افزوده‌اند.
اتاق غذاخوری
اتاق غذاخوری کاخ نیاوران در ضلع جنوب‌شرقی طبقه اول واقع شده و یکی از فضاهای رسمی و باشکوه این مجموعه به‌شمار می‌رود. این اتاق با سرویس‌های غذاخوری سفارشی از برندهای معتبر اروپایی مانند رزنتال و باواریا (آلمان)، باراکا (فرانسه) و موزر (چکسلواکی) تزئین شده است. مبلمان فرانسوی، شمعدان‌های ساخت باراکا، ظروف نقره با روکش طلا از فرانسه و ظروف نقره انگلیسی متعلق به قرن نوزدهم، از دیگر اشیاء ارزشمند این فضا هستند. لازم به ذکر است که فرش‌های بافت اصفهان با طرح شاه‌عباسی و اسلیمی، کف اتاق را پوشانده‌اند. این اتاق محل برگزاری ضیافت‌های رسمی خاندان پهلوی بوده و این روزها به‌عنوان بخشی از موزه، برای بازدید عموم در دسترس قرار گرفته است.
اتاق نشیمن
اتاق نشیمن کاخ نیاوران در طبقه اول یا همان همکف قرار دارد و با دکوراسیونی متمایز، فضایی متفاوت از سایر بخش‌های کاخ ایجاد کرده است. رنگ‌های تیره در طراحی داخلی این اتاق غالب هستند و نورپردازی خاص آن، جلوه‌ای جذاب و متفاوت به فضا بخشیده است. از جمله آثار قابل توجه در این اتاق می‌توان به نقاشی «روباه» اثر شارل ورلا، مجموعه سفال‌های تمدن آمریکای جنوبی، گلدان‌های ژاپنی ساخت قرن نوزدهم، فرش بختیاری با طرح قاب‌قابی و ظروف تزئینی با روکش طلا اشاره کرد. برخی از این اشیاء، هدایایی از سوی ریچارد نیکسون، سی‌وهفتمین رئیس‌جمهور آمریکا به دربار ایران بوده‌اند. این اتاق به‌عنوان فضایی برای گردهمایی‌های غیررسمی و خانوادگی خاندان پهلوی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
سالن سینمای اختصاصی
در ضلع شرقی طبقه اول کاخ نیاوران، سالن سینمای اختصاصی با مساحت ۴۰۰ مترمربع قرار دارد. این فضا شامل سالن اصلی، اتاق آپارات، رختکن و بخشی برای کنترل نور و صدا است. دکوراسیون داخلی آن توسط چارلز سویگنی، طراح فرانسوی، انجام شده و همانند کتابخانه اختصاصی شامل لوستری از ۴,۳۵۶ لوله شیشه‌ای و پرده‌های ریلی آلومینیومی است که هنگام حرکت، صدای ملایمی تولید و پخش می‌کنند. در اتاق آپارات، دو دوربین ۸ میلی‌متری فیلیپس و یک دوربین ۱۶ میلی‌متری هورتون به همراه دستگاه میکسر صدای مونتاربو نصب شده است. مبلمان فرانسوی ساخت شرکت کنول، تابلوهای نقاشی و آثار هنری مدرن نیز زینت‌بخش این سالن هستند. پس از مرمت و بازسازی، این سالن در سال ۱۳۹۵ برای بازدید عموم گشوده شد.
اتاق انتظار مهمان
در ضلع جنوب‌غربی طبقه اول کاخ نیاوران، اتاقی به منظور انتظار مهمانان دربار پهلوی طراحی شده است. این فضا با آثار هنری و اشیاء ارزشمند تزئین شده که از جمله آن‌ها می‌توان به نقاشی «منظره نارنجی» اثر ایران درودی، تابلوی «منظره بندر آنتور» از وان ودت، تندیس «زنان سابین» ساخته ژان بولون و نشان مهر اهدایی دولت پاکستان به دربار پهلوی در سال ۱۹۶۷ میلادی اشاره کرد. موقعیت مکانی این اتاق در کنار راه‌پله اصلی، آن را به بخشی قابل‌توجه برای عموم بازدیدکنندگان تبدیل کرده است؛ البته آن‌هایی که قصد دارند تا از تمامی بخش‌های کاخ نیاوران بازدید کنند و تمامی رازهای آن را واکاوی کنند.
نیم طبقه دوم
نیم طبقه دوم کاخ نیاوران، فضایی میان طبقه اول و دوم است که کاربری‌های متنوعی داشته است. این بخش شامل اتاق خواب لیلا پهلوی، کوچک‌ترین فرزند محمدرضا شاه، و دفتر کار فرح دیبا می‌شود. همچنین، مجموعه‌ای از لباس‌های نظامی و شخصی شاه در این طبقه نگهداری می‌شود. از دیگر دیدنی‌های این بخش می‌توان به حجاری‌های باستانی از مجسمه بودا متعلق به قرن سوم میلادی، آثار عاج هندی و نقاشی صحنه‌ای از دربار کریم‌خان زند مربوط به سال ۱۱۹۲ هجری قمری اشاره کرد. این نیم‌طبقه، با ترکیبی از فضاهای شخصی و آثار هنری، نمایانگر بخشی از زندگی خاندان پهلوی است.
طبقه دوم کاخ نیاوران
طبقه دوم کاخ نیاوران به فضاهای خصوصی خانواده پهلوی اختصاص داشته و از اتاق‌هایی متنوع با کاربری‌های مشخص تشکیل شده است. در ضلع شمالی این طبقه، اتاق‌های خواب و مطالعه فرزندان شاه، فرحناز و علیرضا پهلوی، قرار داشت که با دکوراسیونی متناسب با سن و سلیقه آن‌ها طراحی شده بود. اتاق‌های جنوبی به محمدرضا شاه و فرح دیبا تعلق داشت و شامل اتاق خواب مشترک، اتاق استراحت نیم‌روزی، اتاق آرایش و فضای نگهداری لباس‌های رسمی‌شان بود. یکی از ویژگی‌های جالب این طبقه، سقف متحرک آلومینیومی آن است که با باز شدن، نور طبیعی را به داخل هدایت می‌کرده و به تهویه مناسب فضا کمک می‌نموده است. ضمنا، دیوارهای این طبقه با آثار هنری و هدایای نفیس تزئین شده بود که جلوه‌ای خاص به فضا می‌بخشید.
اتاق علیرضا پهلوی
اتاق علیرضا پهلوی، فرزند سوم محمدرضا شاه و فرح دیبا، در طبقه دوم کاخ نیاوران قرار دارد و با رنگ‌آمیزی آبی، فضایی آرام، پسرانه و صمیمی را ایجاد کرده است. این اتاق به‌صورت مستقل طراحی شده و دارای حمام و سرویس بهداشتی اختصاصی است. درون اتاق، اسباب‌بازی‌هایی از برند والت دیزنی و کتاب‌های متنوعی به چشم می‌خورد که علایق دوران کودکی او را نشان می‌دهد. در کنار این فضا، اتاق مطالعه‌ای قرار دارد که به اتاق خواب وی متصل است و اشیاء جالب توجهی در آن نگهداری می‌شود.
اتاق مطالعه علیرضا پهلوی
اتاق مطالعه علیرضا پهلوی در طبقه دوم کاخ نیاوران، به‌عنوان فضایی برای مطالعه و فعالیت‌های آموزشی او طراحی شده بود. این اتاق همانطور که اشاره شد به اتاق خواب او متصل است و هنوز برنامه هفتگی درسی علیرضا بر دیوار آن دیده می‌شود. از جمله اشیاء موجود در این اتاق می‌توان به قالیچه بافت قم ۴۰ رج، نشان یادبود نخستین پرواز مستقل علیرضا با هواپیمای بونانزا، مجموعه پلاک‌های ناوگان نیروی دریایی پهلوی دوم، ماکت ناو دریایی مدل P220 ساخت فرانسه مربوط به سال ۱۹۷۶ و ارگ مخصوص علیرضا اشاره کرد.
اتاق فرحناز پهلوی
در ضلع شمالی طبقه دوم کاخ نیاوران، اتاق خواب فرحناز پهلوی، دختر بزرگ محمدرضا شاه و فرح دیبا، با رنگ صورتی و دکوراسیونی تماما دخترانه طراحی شده است. این اتاق نیز همانند اتاق علیرضا به اتاق مطالعه فرحناز راه دارد. سرویس بهداشتی و حمام مخصوص فرحناز در بیرون اتاق خواب وی قرار گرفته است.
اتاق مطالعه فرحناز پهلوی
در ضلع شمالی طبقه دوم کاخ، درست در مجاورت اتاق خواب فرحناز، اتاق مطالعه‌اش قرار دارد. این اتاق با دکوراسیونی هماهنگ با اتاق خواب او طراحی شده است. در اتاق مطالعه فرحناز پهلوی، اشیایی به چشم می‌خورد که هر یک جلوه‌ای خاص دارند؛ از قالیچه بافت کاشان با طرح گل فرنگی و تابلوی بدون عنوان اثر جی. نیورت گرفته تا مجموعه عروسک‌های روسی، مجسمه‌های برنزی و چینی، و قفسی تزئینی با پرندگان تاکسیدرمی‌شده. در فضای کناری اتاق، محلی برای نگهداری لباس‌های فرحناز در نظر گرفته شده که تعدادی از آن‌ها برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده‌اند. این اتاق نشان‌دهنده توجه به ریزجزئیات در طراحی داخلی کاخ نیاوران و فراهم‌سازی فضایی مناسب برای مطالعه و آرامش فرزندان شاه است.
اتاق لباس های رسمی محمدرضا شاه
در راه‌پله ضلع شمال‌غربی کاخ اختصاصی نیاوران، اتاقی برای نگهداری و نمایش لباس‌های رسمی و نظامی محمدرضا پهلوی اختصاص یافته است. این فضا شامل بیش از ۵۰۰ دست لباس از جمله کت‌وشلوارهای رسمی، لباس‌های نظامی، اسکی، سوارکاری و کلاه‌های نظامی است. برخی از این لباس‌ها در کمدها نگهداری می‌شوند و تعدادی نیز برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده‌اند. در این اتاق، لباس‌هایی با سوزن‌دوزی‌های ظریف و هماهنگ با لباس‌های فرح دیبا نیز دیده می‌شود که نمود دقت بالا در طراحی پوشش سلطنتی است.
اتاق و میز آرایش فرح پهلوی
در طبقه دوم کاخ، اتاق آرایش فرح پهلوی به‌عنوان فضایی خصوصی برای شهبانو طراحی شده است. این اتاق از دو سو به اتاق خواب مشترک با محمدرضا شاه و ورودی سرسرا دسترسی دارد. دکوراسیون آن با میز و صندلی چوبی کلاسیک، پرده‌های سلطنتی، شمعدان‌های برنزی و لوسترهای کریستال چک، جلوه‌ای مجلل به فضا بخشیده است. برخی از لوازم آرایشی آمریکایی و وسایل شخصی فرح هنوز بر روی میز آرایش قرار دارند و برای بازدیدکنندگان قابل مشاهده هستند. این اتاق همچنین به اتاق موسیقی و ورزش فرح متصل می‌شود و در کنار آن، اتاق رختکن با لباس‌های سوزن‌دوزی بلوچی قرار دارد.
اتاق استراحت محمدرضا شاه
در طبقه دوم کاخ نیاوران، اتاقی به استراحت نیم‌روزی محمدرضا شاه پهلوی اختصاص داشت. این فضا با مبلمان فرانسوی، تابلوفرش‌هایی از چهره رضاخان و تاج‌الملوک (پدر و مادر شاه)، و نقاشی «چهره دو زن» اثر ژان مارک ناتیه تزئین شده است. در کنار این‌ها، میز تحریری از قرن ۱۸ میلادی و خوشنویسی مدح حضرت محمد (ص) در این اتاق قرار دارند. طراحی این اتاق، تنها گوشه‌ای از ذوق هنری معماران این عمارت و سلیقه شاهنشاه آریامهر را به نمایش می‌گذارد.
اتاق خواب محمدرضا شاه و همسرش
در ضلع جنوبی طبقه دوم مجموعه نیاوران، اتاق خواب مشترک محمدرضا شاه پهلوی و شهبانو فرح دیبا قرار دارد. این اتاق با دکوراسیونی به رنگ‌های طلایی و شیری، جلوه‌ای از شکوه و سلیقه سلطنتی را به نمایش می‌گذارد. تمامی مبلمان و تخت‌خواب این فضا ساخت کشور فرانسه است. کف اتاق با فرشی از بافت تبریز با طرح بته‌جقه و قالیچه‌ای از کاشان با نقش محرابی پوشیده شده است. این اتاق از یک سو به اتاق آرایش فرح دیبا متصل است و از سوی دیگر به اتاق‌های دیگر کاخ راه دارد. در ورودی این اتاق، تابلوی بزرگی از فرح دیبا در حالی‌که تاجی در دست دارد، نصب شده است که به‌عنوان نمادی از نخستین و آخرین شهبانوی تاج‌دار ایران شناخته می‌شود.
ساعت بازدید کاخ نیاوران
مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در طول سال، با توجه به تغییرات فصلی، ساعات بازدید متفاوتی دارد. در نیمه اول سال (بهار و تابستان)، بازدید از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۸:۰۰ امکان‌پذیر بوده و آخرین زمان تهیه بلیت و ورود به مجموعه تا ساعت ۱۶:۴۵ اعلام شده است. در نیمه دوم سال (پاییز و زمستان)، ساعات بازدید از ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰ تعیین شده است و فروش بلیت تا ساعت ۱۶:۰۰ ادامه دارد. این مجموعه در ایام سوگواری مذهبی مانند تاسوعا و عاشورا، رحلت امام خمینی، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام حسن مجتبی (ع) و شهادت امام جعفر صادق (ع) تعطیل است. ضمنا، بازدید از کاخ صاحبقرانیه و موزه حوضخانه به‌دلیل عملیات مرمت تا اطلاع ثانوی میسر نیست.
قیمت بلیط کاخ نیاوران
برای بازدید از مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در سال ۱۴۰۳، گردشگران ایرانی باید برای ورود به باغ مبلغ ۵٬۰۰۰ تومان پرداخت کنند. بازدید از بخش‌های مختلف مجموعه نیز مستلزم تهیه بلیط جداگانه است. هزینه بلیط برای کاخ اختصاصی نیاوران ۵٬۰۰۰ تومان، موزه جهان‌نما، کوشک احمدشاهی، موزه کتابخانه اختصاصی و موزه خودروهای اختصاصی هر کدام ۴٬۰۰۰ تومان است. برای گردشگران خارجی، هزینه ورودی باغ و کاخ اختصاصی هر کدام ۱۰۰٬۰۰۰ تومان و سایر بخش‌ها ۵۰٬۰۰۰ تومان تعیین شده است. از تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۳، تهیه بلیط فقط و فقط به‌صورت اینترنتی امکان‌پذیر است و خرید حضوری با وجه نقد انجام نمی‌شود.
سخن پایانی
کاخ نیاوران تهران، فراتر از یک بنای تاریخی یا یک مجموعه فرهنگی، گنجینه‌ای حاوی بخشی مهم از تاریخ معاصر ایران و قرون گذشته است؛ جایی که گذر زمان در آن متوقف شده و ردپای خانواده سلطنتی در هر گوشه آن بیش از هر چیزی به چشم می‌آید. اگر علاقه‌مند به کشف تاریخ، هنر و معماری ایرانی هستید، بازدید از این مجموعه می‌تواند برایتان تجربه‌ای آموزنده و متفاوت باشد. محوطه سرسبز، موزه‌های متنوع، وسایل شخصی خاندان شاهنشاهی و طراحی‌های منحصربه‌فرد کاخ، همه در کنار هم فضایی متفاوت خلق کرده‌اند که هم برای دوست‌داران تاریخ و فرهنگ ایرانی جذاب است و هم برای گردشگران معمولی که به دنبال جایی دیدنی در دل تهران هستند. اگر شما هم تجربه بازدید از این مجموعه تاریخی-فرهنگی را داشته‌اید یا نکته‌ای درباره آن می‌دانید که دیگران باید بشنوند، دیدگاهتان را همین‌جا با ما و دیگر خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.