پایتخت های هخامنشی | سفری به دوران امپراطوری هخامنشیان
فروغ فاطمی 
امپراطوری هخامنشیان بین سال های ۵۵۰ تا ۳۳۰ قبل از میلاد مسیح بر بخش هایی از سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا حکومت می کرد. این امپراطوری در دوران حکومت خود ۱۳ شاهنشاه مختلف داشت که پایتخت های متعددی را به عنوان مقر حکومت خود انتخاب کرده بودند.
درباره امپراطوری هخامنشیان
امپراطوری هخامنشیان توسط کوروش کبیر بنیانگذاری شد. این پادشاه بزرگ و عادل که بر بیشتر بخش های قاره آسیا، بخشی از قاره اروپا و آفریقا حکومت می کرد، وسیع‌ترین امپراطوری باستانی تاریخ را در اختیار داشت. بر اساس اسناد تاریخی به دست آمده، شاهنشاهان هخامنشی به عنوان حاکمانی شناخته می شوند که در اداره یک دولت جهانی موفق عمل کرده‌اند و دستاورد های بی‌نظیری مانند ایجاد زبان رسمی و اندازی حکومت متمرکز داشتند.
از دیگر دستاورد های این شاهان پرآوازه، می توان به راه‌اندازی سیستم جاده‌ای و پست اشاره کرد. جمع آوری ارتش جهانی، ارائه خدمات شهروندی و توسعه امپراطوری های بعدی نیز جزو دستاورد های این پادشاهان بوده است. هخامنشیان از نژاد پاسارگادیان بودند و در پارس سکونت داشتند. نام سر دودمان این خاندان نیز، هخامنش بوده است. پایتخت های باشکوه هخامنشیان به چند دسته تقسیم می شوند که در این نوشتار قصد داریم درباره آن ها صحبت کنیم.
اولین پایتخت هخامنشیان: پاسارگاد
اولین پایتخت هخامنشیان مجموعه سازه های باستانی پاسارگاد است که در دوران هخامنشیان ساخته شده است. این مجموعه که در شهرستان پاسارگاد و در استان فارس قرار دارد، امروزه به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ شناخته می شود. علاوه بر بنای آرامگاه کوروش، ویرانه هایی نیز از بخش های مختلف این پایتخت هخامنشی به جا مانده که گردشگران می توانند از آن ها دیدن کنند. از جمله این بخش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- کاروانسرای مظفری
- کاخ دروازه
- باغ پادشاهی پاسارگاد
- کاخ اختصاصی
- آرامگاه کمبوجیه
- آب‌نماهای باغ شاهی
- استحکامات دفاعی تل تخت
- کاخ بار عام
- دو کوشک
- محوطه مقدس
- پل
- تنگه بلاغی
توجه: تمام این مجموعه به عنوان میراث جهانی ایران در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است.
دومین پایتخت هخامنشیان: تخت جمشید
شهر پارس یا پرسپولیس که با نام تخت جمشید شناخته می شود، نام های دیگری هم در اسناد تاریخی دارد. از معروف ترین آن ها می توان به هزار ستون، پرسپولیس یا چهل منار اشاره کرد. در زمان داریوش بزرگ، اردشیر اول و خشایارشا، تخت جمشید محل حکمرانی پادشاهان هخامنشی بود. این شهر که در شمال مرودشت استان فارس قرار دارد، توسط داریوش بزرگ و در دوران حکومت او تأسیس شد.
تخت جمشید به مدت ۵۰ سال محل برگزاری جشن ها و مراسم آیینی هخامنشیان بود. این شهر تاریخی نیز در سال ۱۹۷۹ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. زمانی که تخت جمشید مقر حکومت فرمانروایان هخامنشی بود، همیشه نخستین روز از سال نو، مراسم های بزرگی برای عید نوروز در آنجا برگزار می‌شد. افراد زیادی از کشور های دیگر و نمایندگان پادشاه از ساتراپی های مختلف، پیشکش هایی را برای شاهنشاه به تخت جمشید می‌بردند.
امروزه نیز تخت جمشید یکی از جاذبه های گردشگری مهم کشور است. مطمئن باشید اگر بلیط هواپیما شیراز را بخرید و راهی این شهر باشکوه بشوید، اولین جایی که به دیدنش می روید، تخت جمشید است که هنوز هم با وجود خرابی بسیار، عظمت آن دوران را به رخ می‌کشد.
پایتخت زمستانی هخامنشیان: شهر شوش
شهر شوش که امروزه در شمال غرب اهواز قرار دارد در گذشته پایتخت هخامنشیان بوده است. این شهر باستانی که زمانی یکی از مهم‌ترین مراکز تمدن پادشاهان هخامنشی بود در جهان شهرت و آوازه بسیاری داشت. شهر شوش پایتخت چند هزار ساله حکومت عیلامی ها و پایتخت زمستانی هخامنشیان بوده است.
پایتخت مهم هخامنشیان: بابل
شهر بابل در سال ۱۸۶۷ پیش از میلاد، توسط سلسله شناخته شده آموری در منطقه بین النهرین ساخته شد. این شهر در آن زمان، نام دیگری داشت. بابل در آن زمان به نام اکدی معروف بود و در کشور عراق کنونی واقع شده بود. در واقع فاصله بابل تا جنوب بغداد، ۸۵ کیلومتر بوده است. این شهر که در نزدیکی رود فرات قرار داشت به دو نیمه تبدیل شده بود و دو قسمت این شهر در دو طرف رود فرات ساخته شده بود. حمورابی در آن زمان به عنوان شاه بابل بر این منطقه حکومت می کرد و امپراطوری بابل را تأسیس کرده بود. پس از فروپاشی حکومت حمورابی، آشوریان، ایلامیان و کاسی ها بر این منطقه حکومت پیدا کردند. سپس در سال ۶۱۲ قبل از میلاد، مجداً به عنوان پایتخت امپراطوری بابل انتخاب شد. یکی از عجایب هفتگانه دنیای قدیم که از آن زمان به جای مانده، باغ های معلق بابل است که پس از تصرف این منطقه توسط هخامنشیان، تحت حکومت ساسانیان، پارتیان، سلوکیان و رومیان قرار گرفت.
معروفترین پایتخت هخامنشیان: هگمتانه
در بین پایتخت های باشکوه هخامنشیان، هگمتانه یا همدان امروزی اهمیت بسیاری دارد. این شهر که از دوران مادها در غرب ایران تأسیس شده بود در زمان هخامنشیان به عنوان پایتخت تابستانی انتخاب شد. البته علاوه بر هخامنشیان، اشکانیان نیز در این منطقه حکومت داشتند. معنی کلمه هگمتانه جای گرد آمدگان است. این شهر قدیمی که نخستین پایتخت ایران در زمان مادها بوده، یکی از معدود شهر های جهان است که هنوز هم پابرجا مانده است.
شهر هگمتانه در زمان تأسیس پایتخت یونان یعنی آتن و رم پایتخت ایتالیا در ایران تأسیس شده بود. اما از نظر اهمیت و قدمت از این دو شهر اهمیت بیشتری دارد. در زبان یونانی هگمتانه با نام اکباتان نیز تلفظ شده است و هرودت در آثار خود اشاره کرده که اکباتان ساخته دیائکو است. بر اساس نوشته های هرودت تاریخ نگار معروف، شهر هگمتانه دارای هفت دیوار با رنگ های مختلف بوده که از رنگ سیارات گوناگون الهام گرفته شده‌اند.
کلام آخر
پایتخت های باشکوه هخامنشیان از تخت جمشید گرفته تا هگمتانه در سراسر کشور پراکنده بودند. بعضی از این پایتخت ها فقط در تابستان مورد استفاده قرار می گرفتند و بعضی از آن ها مانند شوش پایتخت زمستانی هخامنشیان بوده‌اند. مهم‌ترین پایتخت هخامنشیان شهر تخت جمشید بوده که به عنوان مرکز سیاسی نظامی و اداری شاهان هخامنشیان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.