جنگل حرا؛ دیدار با جنگل های دریایی ایران
فروغ فاطمی 
جنگل های حرا یکی از پیچیده‌ترین و عجیب و غریب‌ترین اکوسیستم های دنیا هستند که از اقبال خوب ما، در جنوب ایران قرار گرفته‌اند. اگر می خواهید زمانی که این درختچه های رؤیایی از زیر آب بیرون می آیند، آن ها را از نزدیک تماشا کنید، در سفر به جنگل های حرا ما را همراهی کنید.
جنگل حرا کجاست؟
جنگل های حرای ایران که جزو مناطق حفاظت شده کشور هستند در سواحل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارند. در ۸ منطقه از جنوب کشورمان می توانید این جنگل های رؤیایی و زیبا را ببینید که با هر جذر و مد آب به گیاهان شناوری تبدیل می شوند که روی آب قرار دارند. اما این گیاهان به واسطه ریشه های پرقدرتی که دارند، مانند آب شیرین کن های طبیعی از آب شور دریا برای رشد و نمو خود استفاده می کنند.
مهم ترین جنگل های حرا در سواحل غربی و شمالی جزیره قشم و بندر نای بند در استان بوشهر قرار دارند. وسیع‌ترین جنگل های حرا که ۳۹۰ هکتار متر مربع مساحت دارند در خلیج نای بند قرار گرفته‌اند. جنگل های حرا جزو آخرین بازماندگان درختان ساحلی در جنوب غربی قاره آسیا هستند. اگر مقاله جاهای دیدنی عسلویه را در سایت پته بخوانید، متوجه می شوید که بخشی از جنگل های حرا در عسلویه بوشهر قرار گرفته‌اند و با نام پارک ملی دریایی نای بند شناخته می شوند.
در جنوب کشورمان از خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان گرفته تا بردخون در بوشهر و استان هرمزگان، می توانید این تالاب های بین‌المللی یا پارک های ملی دریایی را مشاهده نمایید. این جنگل ها جزو جاذبه های گردشگری استان هرمزگان هستند و در تنگه خور خوران قرار گرفته‌اند. تنگه خوران بین بخشی از استان هرمزگان و جزیره قشم است. بنابراین اگر می خواهید بدانید جنگل های حرا کجاست، در واقع باید به منطقه ای بروید که بین بندر لافت، منطقه گازی گورزین و روستای کوران قرار دارد.
راه های دسترسی به جنگل های حرا
برای دیدن جنگل های حرا باید حتماً دل به دریا بزنید. زیرا راه دیگری برای تماشای آن ها وجود ندارد. اگر بتوانید یک ناخدای با تجربه پیدا کنید، می تواند بهترین مسیر از بین آبراه های کوچک خلیج فارس را برای نشان دادن جنگل حرا به شما پیدا کند.
دسترسی به جنگل های حرا از طریق اسکله روستای طبل، امکان‌پذیر است. برای رفتن به این روستا ابتدا باید به بندر لافت بروید و از طریق اسکله سهیلی سوار قایق شوید و به سمت جنگل های دریایی جنوب ایران بروید.
البته مسیر های متعددی هستند که می توانید از آن ها استفاده کنید، اما به خاطر اینکه در اسکله سهیلی امکانات رفاهی برای مسافران بیشتر است، اکثر گردشگران از این اسکله حرکت می کنند.
ساعات بازدید از جنگل های حرا هم به ساعت جزر و مد آب دریا بستگی دارد. اکثر قایقران های محلی می دانند که چه زمانی آب بالا می آید و چه زمانی جذر اتفاق می افتد. بنابراین به محلی ها اعتماد کنید و فرصت دیدن جنگل های زیبای حرا را از ساعت 7 صبح تا 8 شب، از دست ندهید.
جنگل های حرا قشم
پیش از اینکه درباره ویژگی های این اکوسیستم طبیعی صحبت کنیم، بهتر است ابتدا درباره جنگل های حرا در مناطق مختلف اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم. جنگل های حرا قشم جزو جاهای دیدنی این جزیره هستند که با نام جنگل مانگرو هم شناخته می شوند.
وقتی به طرف آب های اطراف جزیره قشم بروید، رفته رفته جنگل های دریایی جلوی روی شما سبز می شوند. ریشه های این درختان که بیرون از آب می افتند، مانند انبوهی از چوب هستند که روی آن ها برگ های سبز درختان قرار دارد. این درخت ها که قابلیت شیرین کردن آب دریا را دارند، سال های سال است که در مناطق جنوبی کشور به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره شناخته می شوند.
درختان حرا و چندل، پوشش گیاهی اصلی جنگل های حرا را تشکیل می دهند. زمان جذر دریا، این درختان سر از آب بیرون می آورند و هنگامی که مد می شود تا نیمه داخل آب دریا فرو می روند. به دلیل اینکه آب و هوای مناطق جنوبی کشور استوایی است، رشد این درختان از سال های دور تاکنون ادامه داشته است.
آدرس جنگل های حرا قشم: استان هرمزگان- جزیره قشم -شهرک جدید گورزین- جاده جنگل حرا
جنگل های حرا چابهار
در استان سیستان و بلوچستان و در بندر چابهار بخشی از جنگل حرا در بندر گواتر قرار گرفته است. در واقع یکی از زیباترین جاهای دیدنی چابهار و جاذبه های گردشگری این بندر، جنگل حرا در شهر تیس چابهار است. این جنگل ها که در شش بندر چابهار قرار گرفته‌اند، جزو اکوسیستم های طبیعی این منطقه هستند. بخشی از جنگل های حرا، ۱۲۰ کیلومتر با چابهار فاصله دارند و نزدیک مرز ایران و پاکستان هستند.
به دلیل اینکه فاصله این جنگل‌ها تا بندر چابهار زیاد است، اغلب گردشگران به بخش های دیگری که در نزدیکی خلیج چابهار و روستای تیس قرار گرفته‌اند، می روند. فاصله این جنگل ها از ۱۰ تا ۲۲ دقیقه است و اغلب گردشگرانی که به چابهار می روند برای دیدن این درختچه های شگفت انگیز که زیر آب های نیلگون خلیج فارس غرق می شوند و دوباره با افتخار سر از زیر آب بیرون می آورند، لحظه شماری می کنند.
آدرس: سیستان و بلوچستان -چابهار -روستای تیس
آدرس: سیستان و بلوچستان –چابهار- بعد از بندر بریس- روستای گواتر
جنگل های حرا هرمز
در استان هرمزگان هم می توانید بخشی از ذخیره‌گاه زیست کره را تماشا کنید. همانطور که اشاره شد بخشی از این جنگل ها در سواحل جزیره قشم، بعضی دیگر در بندر پل، جزیره هرمز، تیاب، لافت، بندر خمیر و جاسک قرار گرفته اند.
جزیره هرمز نیز محل قرارگیری بخشی از جنگل های حرا است. هنگامی که در جزیره هرمز به طرف شرق بروید، پس از طی کردن ۳ کیلومتر، می توانید به جزیره کوچکی برسید که پوشیده از درختان آب شیرین کن جنگل های حرا است.
آدرس: ۸ کیلومتری بندرعباس- جزیره هرمز- ۳ کیلومتری شرق جزیره- جنگل حرا هرمز
جنگل های حرا بوشهر
در استان بوشهر هم ۶۳۶ هکتار از جنگل‌های حرا وجود دارد. این جنگل ها از نظر وسعت در رتبه سوم جنگل های حرا در کل کشور قرار دارند. جنگل های حرا بوشهر در مناطق زیر قرار گرفته‌اند.
- جنگل حرا خلیج نای بند، شهرستان عسلویه پارک ملی گنزه
- جنگل حرا شهرستان دیر پارک ملی دریایی نخیلو
- جنگل حرا دیر نزدیک شهرستان دیر بین خور دیر و بردستان
- جنگل حرا خوزستان در استان خوزستان و بندر ماهشهر
وسعت جنگل های حرا در ایران
وسعت تقریبی جنگل های حرا در ایران در هر منطقه و هر استان متفاوت است. اما اگر بخواهیم به ترتیب وسعت تالاب های بین‌المللی و جنگل های حرا در مناطق مختلف را محاسبه کنیم، باید تمام جنگل های حرا در جزیره‌های قشم، هرمز، بندر تیاب، بندر پل، بندر خمیر، بندر لافت و بندر جاسک را محاسبه کنیم که عبارت‌اند از:
- وسعت جنگل حرای خلیج گواتر در سیستان و بلوچستان: ۳۳ هکتار
- وسعت جنگل های حرا در چابهار: ۱۵۰ کیلومتر
- وسعت جنگل های حرا در تالاب خور خوران: ۸۶.۵۸۱ هکتار
- وسعت تالاب آذینی و جنگل های حرا: ۱۵ هزار هکتار
- وسعت جنگل های حرای میناب و تیاب: ۷۸.۰۹۹ هکتار
- وسعت جنگل حرای رود گز: ۲۷.۰۴۶ هکتار
- وسعت جنگل های حرا در بندر جاسک و گابریک: ۳۴.۵۹۶ هکتار
- وسعت جنگل حرای خوران: ۲.۵۱۸ هکتار
جالب است بدانید که وسعت جنگل حرای هرمزگان از تمام مناطق دیگر بیشتر است و در رتبه اول قرار می‌گیرد. جنگل حرای استان بوشهر هم به صورت کلی ۶۳۶ هکتار است و رتبه سوم را دارد. این جنگل ها که در سال های اخیر زیر کشت های متعددی قرار گرفته‌اند در استان خوزستان هم ۶۵۰ هکتار وسعت دارند.
ویژگی ها و مزایای جنگل های حرا
جنگل های حرا که جنوبی ها آن ها را مانگرو می نامند و بر اساس افسانه های قدیمی از اشک انسان روییده‌اند، فواید زیادی برای کره زمین دارند. این درختچه ها که از آب شور دریا تغذیه می کنند و آن را برای مصرف خود تصفیه می کنند، هم ظاهر استان های جنوبی را زیبا کرده‌اند. هم برای حیوانات و جانداران استان های جنوبی هم به عنوان پناهگاهی امن محسوب می شوند.
این جنگل ها که همیشه سبز و جذاب هستند، محل زندگی انواع جانداران کوچک و بزرگ هستند. البته تأثیر خوبی که این جنگل ها در جلوگیری از بروز ریزگرد ها در استان خوزستان داشته‌اند را هم نباید نادیده بگیریم.
جالب است بدانید که یک محصول بسیار گران قیمت و جذاب از آب و گل درختان حرا تهیه می شود که به آن عسل حرا می گویند و مردم محلی معتقدند که برای بدن انسان بسیار مفید است. همین امر باعث شده تا در کشور های عربی مانند امارات، عسل جنگلی حرا را با قیمت های بالا بخرند. بنابراین اگر به جنوب کشور سفر کردید، می توانید در جزیره قشم عسل جنگل حرا را به عنوان سوغات برای افراد خانواده ببرید.
این جنگل ها که مانند مانعی در برابر طوفان و امواج خروشان دریا عمل می کنند، هنگام طوفان از خراب شدن اسکله ها و تاسیسات ساحلی جلوگیری می کنند.
تاریخچه جنگل های حرا
حالا که این همه از مزایای درختان جنگل های حرا گفتیم، بهتر است درباره تاریخچه آن ها هم اطلاعاتی داشته باشید. جنگل‌های حرا اولین بار در سال 1351 به عنوان مناطق حفاظت شده کشور شناخته شدند. سه سال بعد به این جنگل ها پارک ملی گفتند و سپس در سال 1356 به عنوان بخشی از ذخیره‌گاه زیست کره به شبکه جهانی انسان و یونسکو پیوستند.
در حال حاضر سازمان محیط زیست، وظیفه محافظت از این جنگل‌های ملی و ذخیره های بین‌المللی را به عهده دارد. گیاهان این منطقه جزو مقاوم‌ترین گونه های گیاهی هستند که می توانند تا دمای ۵ درجه سانتی‌گراد سردی هوا را بیاورند. اما کمتر از این میزان را نمی توانند تحمل کنند. اما خوبی این درختچه ها این است که می توانند در آب‌های شور زندگی کنند و رشد کنند. البته اگر انسان ها بگذارند!
ویژگی جنگل های حرا
از مهم‌ترین ویژگی های گیاهان جنگل حرا این است که ریشه آن ها کاملاً مشخص است. این گیاهان که ریشه های کوتاهی دارند رو به بالا رشد می کنند و ریشه آن ها ۳۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین است. ریشه ه با رشد درخت، دور تا دور آن را می گیرند و مانند یک شبکه به هم پیوسته از برگ های سبز درخت ها محافظت می کنند.
این درختان به واسطه ظاهر عجیبی که دارند، محل مناسبی برای زندگی جانوران به وجود می آورند. درختان جنگل های حرا در طول ۲۴ ساعت دو بار زیر آب می روند و مجدداً بیرون می آیند. روش تکثیر این درخت ها هم بسیار جالب است.
درخت مادر دانه هایی دارد که به یک نهال کوچک تبدیل می شوند و پس از جدایی از مادر، داخل مرداب می افتند و به همین سادگی تکثیر می شوند. گیاهان جنگل ها حرا دارای میوه های بسیار زیبایی هم هستند که ظاهر آن ها شبیه بادام است. اما این درختان گل هایی هم دارند که در فصل مرداد به ندرت دیده می شوند. گل‌هایی با رنگ طلایی که خیلی کوچک هستند و عطر آن ها اطراف جنگل های حرا را پر می کند.
کاربرد های جنگل حرا
اولین کاربرد جنگل های حرا فوایدی هستند که این جنگل ها برای مناطق جنوبی کشورمان دارند. اما متاسفانه به دلیل اینکه بعضی از بومیان استان های جنوبی از این درختان به عنوان علوفه خشک و غذای دام ها استفاده می کنند، جنگل های حرا در خطر هستند.
بعضی از افراد سودجو از چوب این درخت ها زغال درست می کنند. چوب درختان جنگل های حرا هم به عنوان یکی از اجناس قاچاق برای درمان جذام فروخته می شود. بعضی از افراد معتقدند که شیره موجود در آوند های این درخت ها می تواند بیماری های پوستی را از بین ببرد.
تهیه جوهر مازو که از تانن درخت های حرا به دست می آید و سایر مواد دیگر مانند خمیر چوب یا چسب های تخته مصارف صنعتی دارند و از این درخت ها تهیه می شوند. مردم قدیمی هم معتقدند که آب و گل یا همان عسل درختان حرا برای لاغری و سلامت بدن مفید است. حالا دیگر خودتان فکرش را بکنید که در سال های آینده چیزی از این جنگل های نادر باقی می ماند یا نه؟
بهترین زمان بازدید از جنگل های حرا
بهترین زمان برای دیدن جنگل های حرا در جزیره هایی مانند قشم از ابتدای فصل زمستان تا اواخر فروردین ماه است. در این مواقع که آب و هوا بسیار خوب و خنک است هم می توانید پرندگان مهاجر را ببینید و هم از آب و هوای خوش جزایر جنوبی استفاده کنید.
بهمن ماه و اسفند بهترین زمان ها برای دیدن جنگل های حرا هستند. البته تعطیلات نوروز هم فرصتی هستند که اکثر گردشگران از آن استفاده می کنند. اما به دلیل اینکه شهر های جنوبی در تعطیلات نوروز شلوغ می شوند، بهتر است همان فصل زمستان را برای رفتن به جنگل حرا انتخاب کنید.
تفریح در جنگل های حرا
هنگام بازدید از جنگل های حرا می توانید از تفریحات زیر هم لذت ببرید.
قایق سواری
قایق سواری و دیدن جنگل های حرا از نزدیک فرصتی است که ممکن است هیچ وقت دیگر برایتان پیش نیاید. بعضی از افراد برای دیدن جنگل های حرا شترسواری می کنند و به دیدار این درختچه های زیبا می روند. اگر قصد دارید با قایق به تماشای جنگل های حرا بروید، می توانید از اسکله سهیلی و از طریق روستای طبل به بندر لافت بروید و از آنجا جنگل های حرا را از نزدیک ببینید.
تماشای پرنده های مهاجر
یکی دیگر از تفریحاتی که در اطراف جنگل های حرا گردشگران انجام می دهند، دیدن پرنده های مهاجر و انواع آبزیانی است که در این باتلاق ها زندگی می کنند.
نکته: اگر می خواهید دیدن زیبایی های جنگل حرا نصیب همه هم‌وطنانمان بشود:
- از رها کردن زباله در این مناطق پرهیز کنید.
- به تخم پرندگان مهاجر آسیبی نرسانید.
- هنگام عبور از کنار درختچه ها سکوت و آرامش را حفظ کنید تا برای آبزیان و جاندارانی که در این منطقه زندگی می کنند، مزاحمت ایجاد نکنید.
- با توجه به اینکه در حال حاضر ۸۰ گونه از آبزیان دریای خلیج فارس در این منطقه زندگی و تخم ریزی می کنند، بهتر است هنگام دیدن این جنگل ها مراقب محل زندگی آن ها باشید.
- انواع ماهی ها، مار های دریایی و بعضی از لاک پشت های جنوبی هم در این منطقه زندگی می کنند. خرچنگ های معروف گیتار زن، پرندگان، آبزیان، حواصیل هندی و بسیاری از پرندگان دیگر در این منطقه ساکن هستند. پس اگر می خواهید این جانوران تا سال های سال در این منطقه زندگی کنند، بهتر است در بازدید از جنگل های حرا هیچ گونه ردی از خودتان به جای نگذارید.
در بازدید از جنگل حرا قشم کجا اقامت کنیم؟
اقامتگاه های مناسبی برای گردشگران در نزدیکی جنگل های حرا قشم وجود دارند که می توانند در آنجا بمانند.
روستای هفت رنگو، روستای سهیلی و روستای طبل به جنگل های حرا نزدیک‌تر هستند و بیشتر افرادی که می خواهند به دیدن جنگل های حرا بروند، در این سه روستا اقامت می کنند. از جمله اقامتگاه های معروف برای گردشگران می توان به اقامتگاه های زیر اشاره کرد.
- اقامتگاه بومگردی شریفی
- اقامتگاه بومگردی ناخدا امینی
- هتل های جزیره قشم
سخن آخر
جنگل های حرا گنجینه ارزشمندی هستند که در چندین استان جنوبی کشورمان قرار دارند که شما می توانید در سفر به قشم از برخی از آن ها دیدن فرمایید. این جنگل ها علاوه بر کشور خودمان در کل جهان شناخته شده هستند و ۲۶ جولای هر سال به عنوان حفاظت از اکوسیستم مانگرو گرامی داشته می شود. اگر تجربه دیدن این درختچه های مقاوم و زیبا را در استان های جنوبی کشور داشته‌اید، می توانید نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.