کلات نادری مشهد | لمس تاریخ و فرهنگ ایران در خوش آب و هوا ترین منطقه مشهد
بهاره بهرامی کلات نادری که در مرزی‌ترین نقطه استان خراسان رضوی قرار گرفته است، یکی از جاهای دیدنی کمتر شناخته‌شده این استان محسوب می‌شود. این شهر در یک منطقه کوهستانی خوش آب‌وهوا واقع شده است و به همین دلیل طبیعت زیبا و آب‌وهوای خوبی دارد. ناگفته نماند که این شهر به لحاظ تاریخی هم اهمیت زیادی دارد و در واقع شاید بتوان این‌گونه گفت که گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ دوران نادرشاه افشار به‌حساب می‌آید. اگر به خراسان رضوی سفر کردید و دوست داشتید که جاهای بکرتری را ببینید، پیشنهاد ما به شما کلات نادری است. با ما همراه باشید تا کمی بیشتر با این شهر آشنا شویم و ببینیم این شهر چه جاذبه‌هایی دارد.
کلات نادری مشهد کجاست؟
کلات نادری یک شهری مرزی و کوهستانی در شمال شرق استان خراسان رضوی است که در ۱۴۵ کیلومتری شمال شرق مشهد و ۶۰ کیلومتری غرب قوچان واقع شده است. این شهر در دل رشته‌کوه‌های هزار مسجد قرار دارد و از جنوب به کوه‌های هزار مسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از غرب به شهرستان درگز ختم می‌شود.
تاریخچه کلات نادری
شهر کلات نادری به لحاظ تاریخی فراز و نشیب‌های زیادی را تاکنون پشت سر گذاشته است که شاید پررنگ‌ترین تحولات آن را بتوان به دوران نادرشاه نسبت داد. قبل از اینکه به دل تاریخ این شهر برویم، اجازه دهید اول ببینیم کلات به چه معناست؟! واژه «کلات» به معنای ارگ، دژ یا قلعه است. قلعه نماد استحکام و نفوذناپذیری است و به همین دلیل این شهر به سرزمین دژهای نفوذناپذیر هم شهرت دارد.
برای اینکه دوران درخشان کلات نادری را پیدا کنیم، باید سفری تاریخی به سال‌های ۱۱۲۶ تا ۱۱۲۸ هجری شمسی داشته باشیم؛ یعنی زمانی که کلات نادری پایتخت تابستانی سلسله افشاریه بود. نادرشاه افشار پس از فتح هند، این شهر را به مرکزی سیاسی و فرهنگی حکومت خود تبدیل کرد. کاخ‌های باشکوه، باغ‌های سرسبز و بناهای تاریخی که هنوز هم بسیاری از آن‌ها از جاذبه‌های کلات هستند، در همین دوران ساخته شده‌اند.
پس از مرگ نادرشاه (در سال ۱۱۲۸ هجری شمسی) و به‌خصوص در دوران افول سلسله افشاریه که تا سال ۱۱۷۵ هجری شمسی به طول انجامید، کلات نادری کم‌کم از روزهای اوج خود فاصله گرفت. بااین‌حال، همچنان به‌عنوان یک مرکز مهم حکومتی و نظامی پابرجا ماند.
در دوره قاجاریه (۱۱۷۵ تا ۱۳۰۴ هجری قمری)، اهمیت استراتژیک کلات نادری کاهش یافت ولی بناهایی مانند کاخ نادری در مرکز توجه قرار گرفتند تا جایی که اقداماتی هم برای مرمت آن‌ها صورت گرفت.
پس از انقلاب مشروطه در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی، کلات نادری چهره جدیدی پیدا کرد و به‌تدریج تبدیل به یک جاذبه گردشگری شد. در همین راستا در زمان پهلوی هم تلاش‌های بسیاری برای مرمت بناهای تاریخی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری این شهر انجام شد.
بهترین زمان سفر به کلات نادری
از آنجا که کلات نادری در یک منطقه کوهستانی واقع شده است، زمستان‌های سردی دارد. در عوض در بهار و تابستان هوای بسیار خنک و دلپذیری دارد؛ بنابراین اگر قصد دارید علاوه بر دیدن جاذبه‌های تاریخی از گشت‌وگذار در طبیعت هم لذت ببرید، بهتر است دو فصل اول سال را برای سفر انتخاب کنید که دشت‌ها و کوه‌های اطراف شهر در سرسبزترین حالت خود هستند.
بهترین روش سفر به کلات نادری
برای اینکه به شهر کلات نادری بروید، بسته به اینکه مبدأ شما کجاست و چطور می‌خواهید به آنجا بروید، چند راه وجود دارد:
- خودرو شخصی: اگر با خودروی شخصی می‌خواهید راهی سفر شوید، بهترین راه این است که از اتوبان چراغچی مشهد وارد جاده کلات شوید و یک مسیر ۱۴۵ کیلومتری را پشت سر بگذارید. با توجه به اینکه این جاده پرپیچ‌وخم است، احتمالاً حدود ۳ ساعت در راه خواهید بود که البته چون مسیر طبیعت زیبایی دارد، احساس خستگی نخواهید کرد.
- تورهای گردشگری: اگر ترجیح می‌دهید سفر بدون دغدغه‌ای داشته باشید و برنامه‌ریزی سفر برای شما سخت است، می‌توانید با تورهای گردشگری مشهد یا شهرهای اطراف همراه شوید.
- اتوبوس: اگر می‌خواهید سفر مقرون‌به‌صرفه‌ای داشته باشید یا اگر خودروی شخصی ندارید، می‌توانید با اتوبوس‌های مسافربری از شهرهایی مثل مشهد، تهران و گرگان به کلات نادری بروید. پایانه اتوبوسرانی کلات نادری در شهر مشهد هم ابتدای جاده کلات قرار دارد.
جاهای دیدنی کلات نادری
همان‌طور که گفتیم کلات نادری به دلیل موقعیت جغرافیایی و اهمیتی که به لحاظ تاریخی دارد، دارای جاذبه‌های بی‌شماری است که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد:
کاخ خورشید
کاخ خورشید که در سال ۱۱۵۱ هجری قمری به دستور نادرشاه افشار بر فراز کوهی مشرف به کلات ساخته شد، در واقع یک کاخ هشت‌ضلعی است که ارتفاع اولیه آن ۲۵ متر بود؛ البته آلان ارتفاع این بنا به دلیل تخریب قسمت فوقانی به ۲۰ متر می‌رسد.
این بنا سه طبقه و دوازده اتاق دارد و قسمت داخلی آن با گچ‌بری و نقاشی‌های زیبا تزئین شده است. نکته جالب اینکه در این تزئینات می‌توان نقش پرندگان گرمسیری و میوه‌های استوایی را دید که تأثیر معماری هندی بر معماری دوره افشاریه را نشان می‌دهد. بخش بیرونی یا حیاط این کاخ هم چیزی از داخل کم ندارد و به لطف حوض‌ها، باغ‌های سرسبز و عمارت‌های مختلف، جلوه بسیار باشکوهی دارد.
جنگل پسته خواجه
این جنگل که در روستای چهچهه قرار دارد، در واقع یک منطقه حفاظت‌شده به‌حساب می‌آید و پر از درختان پسته وحشی، بادام، گردو و انجیر است. علاوه بر این درختان، در این منطقه یک دشت پر از گل‌های شقایق هم وجود دارد که زیبایی آن را دوچندان می‌کند. با توجه به اینکه این جنگل نزدیک به مرز ترکمنستان قرار دارد، ممکن است خوش‌شانس باشید و گورخر ترکمنی هم ببینید.
آبشار ارتکند
آبشار ارتکند ۳۵ متری در روستای ییلاقی ارتکند قرار دارد و یکی از بلندترین آبشارهای خراسان رضوی محسوب می‌شود. این آبشار در کوه‌های هزار مسجد قرار دارد و آب آن از چشمه‌های کوهستانی سرچشمه می‌گیرد و نهایتاً به رودخانه کلات می‌ریزد.
آبشار قره‌سو
این آبشار ۸ متری در دره‌ای سرسبز در روستای قره‌سو قرار دارد. با توجه به اینکه این آبشار در ارتفاع ۱۲۵۰ متری از سطح دریا واقع شده، در مسیر رسیدن به آن پله‌ها و نردبان‌های آهنی گذاشته شده است که رسیدن به آن را آسان‌تر می‌کنند. نکته جالب اینکه «قره‌سو» یک اسم ترکی به معنای آب سیاه است اما اینکه چرا به این اسم شهرت پیدا کرده، مربوط به سنگ‌های سیاه کف رودخانه می‌شود.
آبشار بابا رمضان
این آبشار ۱۰ متری در روستای خشت قرار دارد و آب آن از چشمه‌های کوهستانی سرچشمه می‌گیرد. با توجه به اینکه این آبشار در دل جنگلی سرسبز و رودخانه‌ای خروشان قرار گرفته است، می‌توان گفت که بازدید از آن خیلی راحت‌تر از آبشار قره‌سو است.
آبشار آبگرم
آب این آبشار از چشمه‌های آب گرم تأمین می‌شود و به همین دلیل حتی در زمستان هم می‌توان در آب‌های گرم آن آبتنی کرد. ناگفته نماند که به اعتقاد برخی آب این آبشار خواص درمانی هم دارد.
برج ارغونشاه
این برج ۹ متری که از دوره ایلخانیان (قرن ۷ هجری) به‌جامانده، در واقع یک بنای آجری با نقوش هندسی است. این برج در یکی از دروازه‌های ورودی کلات از سمت مشهد قرار داشته و در واقع یک برج دیده‌بانی و نگهبانی بوده است.
روستای خشت
خشت قدیمی‌ترین روستای کلات است که در دامنه کوه‌های هزار مسجد قرار دارد. اگر دوست دارید زندگی روستایی را تجربه کنید، روستای خشت با خانه‌های گلی و کاه‌گلی، کوچه‌های پرپیچ‌وخم و مناظر طبیعی، دقیقاً همان جایی است که باید بروید.
دره آل
این دره در روستایی به همین نام قرار دارد و به دلیل پوشش گیاهی متنوع، درختان میوه و حیواناتی مثل کبک و خرگوش، یکی از بهترین جاها برای طبیعت گردان در خراسان رضوی است. البته در دره آل یک رودخانه و چندین غار عجیب هم وجود دارد که جذابیت این دره را دوچندان می‌کنند.
مسجد کبود گنبد
این مسجد که در دوران صفویه ساخته شده، یکی از قدیمی‌ترین بناهای مذهبی کلات به‌حساب می‌آید. از جذابیت‌های این مسجد می‌توان به کاشی‌های فیروزه‌ای و گنبد لاجوردی آن اشاره کرد که همچنان شکوه معماری آن دوران را به رخ می‌کشند.
بند نادری
این سد تاریخی که به دستور نادرشاه برای تأمین آب آشامیدنی و آب مورد نیاز کشاورزان منطقه ساخته شد، یکی از جاذبه‌های تاریخی کلات به شمار می‌رود.
کتیبه نادری
این کتیبه به دستور نادرشاه حجاری شده است و شامل ۲۴ بیت شعر به زبان فارسی و ترکی در مدح نادرشاه می‌شود.
سد زاوین
آخرین جاذبه‌ای که معرفی خواهیم کرد، سد زاوین است که در ۵۰ کیلومتری کلات قرار دارد و آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی این شهر را تأمین می‌کند. در بازدید از این سد می‌توانید از امکانات تفریحی مثل ماهیگیری و قایقرانی هم استفاده کنید.
غذاهای محلی و سنتی کلات نادری
کلات نادری هم همچون هر نقطه دیگری از کشورمان، غذاهای سنتی خوشمزه و متفاوتی دارد که به‌نوعی فرهنگ و سبک زندگی مردمان کوهستان کلات را نشان می‌دهند. برخی از معروف‌ترین غذاهای محلی کلات نادری را در ادامه معرفی خواهیم کرد:
- کال‌جوش: این غذا متفاوت از کال جوشی است که در بقیه کشور طبخ می‌شود و در واقع برای پخت آن از برنج، گوشت، لوبیا، نخود، سبزیجات تازه و ادویه‌های محلی استفاده می‌شود.
- آش بادمجان: این آش که از بادمجان، نخود، کشک و ادویه‌های محلی تهیه می‌شود، یکی از محبوب‌ترین غذاهای کلات است که برای وعده‌های سبک بسیار مناسب است.
- آش کوریا: این آش با سبزی کوهی کمیابی به نام کوریا، بلغور گندم و گوشت قورمه سرخ‌شده پخته می‌شود.
- آش اوماج: این آش در عین حال که ساده است ولی خاص هم هست چراکه در آن به‌جای رشته از گلوله‌های کوچک آردی به نام اوماج استفاده می‌شود.
- آش جوش‌پره (جوش‌بره یا جوشواره): این آش که با دوغ، سبزی معطر و خمیر دست‌ساز درست می‌شود، یکی از غذاهای اصیل کلات است که امروزه به دلیل زمان‌بر بودن بیشتر در دورهمی‌ها و مهمانی‌های خاص طبخ می‌شود.
- گرماست: این خوراکی که از ترکیب شیر و ماست گوسفندی تهیه می‌شود، یکی از میان وعده‌های مغذی کلات است که معمولاً همراه با نان محلی میل می‌شود.
- فتیر مسکه: یک نوع نان نازک و شیرین است که با ترکیب آرد، کره، شکر و پودر قند تهیه می‌شود.
- قورمه شوربا: خورشتی سنتی است که با گوشت، لوبیا، آلو، رب انار و ادویه‌های محلی تهیه می‌شود.
فاصله مشهد تا کلات نادری
فاصله مشهد تا کلات نادری حدود ۱۵۲ کیلومتر است. طی کردن این مسیر با خودروی شخصی ۲.۵ تا ۳ ساعت طول می‌کشد. فاصله کلات نادری تا برخی دیگر شهرها را نیز می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید.
| مبدأ – مقصد | فاصله |
| تهران – کلات | تقریباً ۱۰۰۰ کیلومتر |
| گلستان – کلات | ۵۷۵ کیلومتر |
| سمنان – کلات | ۸۲۳ کیلومتر |
| بیرجند – کلات | ۶۶۱ کیلومتر |
چرا باید از کلات نادری مشهد دیدن کنیم؟
کلات نادری یک شهری مرزی و کوهستانی در فاصله ۱۵۲ کیلومتری از مشهد است که علاوه بر و جاذبه‌های طبیعی فوق‌العاده، گنجینه‌ای فاخر از دوران افشاریه را هم در دل خود دارد. از کاخ خورشید و بند نادری گرفته تا آبشارهای خروشان ارتکند و قره‌سو و دره سرسبز آل؛ این شهر آن‌قدر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دارد که شما را به‌سوی خود بکشاند. ناگفته نماند که این شهر در تابستان آب‌وهوای بسیار خنک و مطبوعی دارد و به همین دلیل یکی از بهترین جاهایی است که می‌توانید برای سفر در این فصل انتخاب کنید.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.