قدیمی‌ترین شهرهای ایران را می‌شناسید؟ آشنایی با کهن ترین نشانه‌های تمدن ایران
بهاره بهرامی ایران یکی از کشورهایی است که تاریخ و تمدنی بسیار کهن دارد. در طول هزاران سال، حکومت‌های مختلفی در این سرزمین شکل گرفته‌اند و هرکدام شهری را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرده‌اند. تعدد سلسله‌ها و همچنین تغییر پایتخت در هر دوره، باعث شده است که در گوشه و کنار ایران، شهرهای متعددی با قدمتی چند هزارساله وجود داشته باشد. هرچند بسیاری از این شهرها در حال حاضر ویرانه‌ای بیش نیستند، اما هنوز هم دیدن آن‌ها برای علاقه‌مندان به تاریخ و گردشگری جذاب است. اگر شما هم از این دسته از افراد هستید، احتمالاً این مقاله برایتان جالب خواهد بود.
در ادامه قصد داریم ۱۲ مورد از قدیمی‌ترین شهرهای ایران را به شما معرفی کنیم؛ شهرهایی که هرکدام به‌نوعی روایتگر هویت تاریخی ما هستند.
قدیمی‌ترین شهرهای ایران
همان‌طور که گفتیم، در ایران شهرهای قدیمی زیادی وجود دارد؛ برخی از آن‌ها کم‌وبیش هنوز پابرجا هستند و از برخی دیگر فقط ویرانه‌هایی باقی‌مانده است که البته همه آن‌ها قطعاً ارزش دیدن دارند. در ادامه با فهرستی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران آشنا می‌شوید؛ شهرهایی که هرکدام بخشی از گذشته، فرهنگ و تمدن این سرزمین را روایت می‌کنند.
شهر شوش
شوش از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و جهان است که قدمت آن به بیش از شش هزار سال می‌رسد. این شهر در استان خوزستان و در فاصله‌ی حدود ۱۱۵ کیلومتری شمال‌غربی اهواز قرار دارد. شوش در دوره‌های مختلف تاریخی، همواره اهمیت زیادی داشته است؛ به طوری که مدتی طولانی پایتخت تمدن عیلامیان بود و بعدها نیز به‌عنوان پایتخت زمستانی هخامنشیان انتخاب شد.
در محوطه‌ی باستانی شوش تاکنون آثار زیادی از دوره‌های مختلف کشف شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به کاخ آپادانا، زیگورات چغازنبیل، بقایای قلعه‌ی فرانسوی و آرامگاه دانیال نبی اشاره کرد. اهمیت تاریخی این منطقه باعث شد که شوش در سال ۱۳۹۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود و بیش از پیش مورد توجه گردشگران تاریخ دوست ایرانی و خارجی قرار بگیرد.
شهر سوخته
شهر سوخته در جنوب‌شرقی ایران و در نزدیکی زابل قرار دارد. قدمت این شهر به حدود پنج هزار سال پیش بازمی‌گردد و از مهم‌ترین مناطق در عصر برنز به‌شمار می‌آید. شاید جالب باشد بدانید که باستان‌شناسان در کاوش‌های این منطقه، نشانه‌هایی از پیشرفت شگفت‌انگیز مردمان آن دوران یافته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به نخستین چشم مصنوعی جهان، جراحی موفق جمجمه و قدیمی‌ترین تخته‌نرد دنیا اشاره کرد.
نکته جالب‌تر اینکه نام این شهر به آثار سوختگی در بخش‌هایی از بناهای آن اشاره دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این شهر در دو دوره‌ی تاریخی دچار آتش‌سوزی شده است؛ اما دلیل نابودی کامل آن احتمالاً تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی بوده است.
تپه حصار
تپه حصار یکی دیگر از محوطه‌های باستانی ایران است که در نزدیکی شهر دامغان در استان سمنان قرار دارد. قدمت این تپه بین سه تا شش هزار سال تخمین زده می‌شود. باستان‌شناسان در کاوش‌های خود در تپه حصار، سفال‌ها، ابزارهای سنگی، اشیای فلزی و بقایای خانه‌هایی از خشت خام را پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد این منطقه از نخستین سکونت‌گاه‌های شهری به‌حساب می‌آید.
با وجود اینکه در طول تاریخ این منطقه بارها مورد هجوم دشمنان قرار گرفته است، اما خوشبختانه هنوز هم بخش‌هایی از تپه و آثار فرهنگی آن حفظ شده‌اند. نکته مهم این است که بسیاری از اشیای کشف شده از این محوطه در موزه گرمابه پهنه سمنان نگهداری می‌شوند.
شهر دقیانوس
شهر دقیانوس در نزدیکی جیرفت و در استان کرمان قرار دارد و از جمله شهرهای باستانی ایران است که بین پنج تا هفت هزار سال قدمت دارد. این شهر بخش مهمی از تاریخ کهن جنوب‌شرق ایران را در خود جای داده است و گواه آن را می‌توان در آثار کشف‌شده‌ای مانند بازار، حمام، مسجد، کوره‌های سفال‌پزی و گورستان مشاهده کرد. نکته جالب اینکه بیشتر بخش‌های کشف‌شده این شهر قدیمی، به دلیل وقوع سیل از زیر خاک بیرون آمده‌اند.
شواهد نشان می‌دهند که مردم این شهر از نخستین مردمانی بودند که به نگارش و کتیبه‌نویسی تسلط داشتند. علاوه بر این باستان‌شناسان معتقدند که بخشی از تاریخ خط و زبان در همین منطقه شکل گرفته است. نکته قابل‌توجه اینکه همه این پیشرفت‌ها و دستاوردها هزاران سال پیش در دل کویر رخ داده‌اند!
تپه سیلک
در جنوب‌غربی کاشان و در منطقه فین، تپه‌ای تاریخی به نام تپه‌ی سیلک وجود دارد که قدمت آن به بیش از هفت هزار سال می‌رسد. در واقع، این تپه از قدیمی‌ترین نشانه‌های زندگی شهری در فلات مرکزی ایران به‌حساب می‌آید.
تپه سیلک دو بخش شمالی و جنوبی دارد که در هر یک، نشانه‌هایی از ادوار تاریخی مختلف دیده می‌شود؛ از دوران نوسنگی گرفته تا آغاز دوران آهن. باستان‌شناسان در این محوطه تاریخی، ابزارهای سنگی، ظروف سفالی با نقش‌های هندسی و حیوانی و اشیای زینتی فراوانی یافته‌اند که نشان می‌دهند مردم سیلک با کشاورزی، سفال‌گری و فلزکاری آشنا بوده‌اند.
شهر تخت جمشید
تخت جمشید، یکی از باشکوه‌ترین آثار باستانی ایران است. این شهر باستانی که در نزدیکی مرودشتِ استان فارس قرار دارد، به دستور داریوش بزرگ ساخته شد و پایتخت رسمی هخامنشیان بود. شاید جالب باشد بدانید که ساخت تخت جمشید بیش از صد سال طول کشید و شاهان متعددی در گسترش آن نقش داشته‌اند.
در این شهر باستانی، کاخ‌های عظیم، ستون‌های مرتفع، نقوش برجسته بی‌نظیر و سنگ‌نوشته‌هایی وجود دارد که تمدن و هنر ایرانی را نشان می‌دهند. متأسفانه بخش زیادی از این مجموعه در حمله اسکندر مقدونی سوخت؛ اما ویرانه‌های باقی‌مانده آن هنوز هم شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی را تداعی می‌کنند.
شهر پاسارگاد
شهر باستانی پاسارگاد در شمال استان فارس و در نزدیکی مرودشت قرار دارد. این شهر در دوره هخامنشیان و به فرمان کوروش کبیر ساخته شد و نخستین پایتخت رسمی این امپراتوری بزرگ بود. پاسارگاد نه‌تنها از نظر تاریخی اهمیت زیادی دارد، بلکه از نظر معماری نیز یکی از شاهکارهای دوران باستان محسوب می‌شود.
در این مجموعه بناهایی مانند آرامگاه کوروش، کاخ اختصاصی، باغ‌های سلطنتی، کاخ دروازه‌ی ملل، کاروان‌سرای مظفری و بقایای کاخ بارعام دیده می‌شود. آرامگاه کوروش که هنوز هم سالم باقی مانده است، از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران به‌حساب می‌آید و به همراه کل شهر پاسارگاد در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
شهر هگمتانه
هگمتانه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که قدمت آن به حدود سه هزار سال پیش بازمی‌گردد. این شهر در مرکز استان همدان قرار دارد و بر اساس منابع تاریخی توسط مادها ساخته شده است. برخی مورخان، هگمتانه را نخستین پایتخت رسمی ایران می‌دانند. البته این شهر در دوره هخامنشیان و ساسانیان نیز به‌عنوان پایتخت تابستانی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
آثار به‌جای‌مانده از هگمتانه شامل دیوارهای خشتی، معابد، سفالینه‌ها و نقشه شهری منظم می‌شود که هر یک به‌نوعی نشان‌دهنده تمدن پیشرفته آن دوران هستند. امروزه بخش زیادی از بقایای این شهر باستانی، در قالب موزه و محوطه‌ی تاریخی هگمتانه برای بازدید عموم در دسترس است.
شهر حریره
شهر تاریخی حریره در شمال جزیره‌ی کیش قرار دارد و قدمت آن به حدود هزار سال پیش می‌رسد. این شهر بندری در گذشته یکی از مراکز اصلی تجارت در خلیج فارس بوده و به‌عبارتی از شاهراه‌های ارتباطی با هند، چین و کشورهای عربی بوده است.
در محوطه تاریخی حریره تاکنون آثار متعددی از جمله خانه‌ی اعیانی، مسجد، حمام، قنات‌های قدیمی، کارگاه‌های شیشه‌گری و بخش‌هایی از بندرگاه کشف شده است. نکته جالب اینکه در اطراف این شهر هیچ نشانه‌ای از وجود دیوار دفاعی دیده نمی‌شود و این موضوع نشان می‌دهد که در آن دوران این منطقه امن و آرام بوده است.
شهر سیمره
شهر باستانی سیمره در شرق استان ایلام و در نزدیکی شهرستان دره‌شهر قرار دارد. این شهر مربوط به دوره ساسانیان و صدر اسلام است و آثار کشف‌شده در آن بیش از دو هزار سال قدمت دارند. سیمره روی ویرانه‌های شهر عیلامی ماداکتو ساخته شده و در دوره خود یکی از شهرهای مهم غرب ایران بوده است.
متأسفانه بخش زیادی از این شهر بر اثر زلزله‌ای بزرگ در قرن چهارم هجری تخریب شده است. با این حال، بقایای قلعه‌ها، برج‌های نگهبانی، سفالینه‌ها و سیستم‌های آبرسانی آن همچنان قابل مشاهده است. به نکته جالب اینکه در این شهر قلعه‌های زیادی وجود داشته و به همین دلیل به شهر قلعه‌های ایران معروف شده است.
شهر نیم ور
شهر تاریخی نیم‌ور در شهرستان محلات استان مرکزی قرار دارد و از شهرهای کهن ایران با قدمتی چند هزار ساله است. گفته می‌شود که این شهر در دوره اشکانیان و ساسانیان ساخته شده و در زمان خود یکی از مناطق آباد و پررونق ایران بوده است. نام قدیمی آن «نیم‌آورد» بوده که به‌مرور به نیم‌ور تغییر پیدا کرده است. در نیم‌ور آثار تاریخی متعددی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به میل میلونه، مسجد جامع نیم‌ور، پل باقرآباد، سد تاریخی و قلعه جمشیدی اشاره کرد.
شهر نوش آباد
در نزدیکی کاشان و در شمال استان اصفهان، شهری زیرزمینی به نام نوش‌آباد وجود دارد که قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این شهر که یکی از منحصربه‌فردترین آثار تاریخی ایران است، در واقع یک شهر سه‌طبقه زیرزمینی است که مردم برای در امان ماندن از خطر حملات دشمنان در زمان جنگ از آن استفاده می‌کردند.
از جذابیت‌های شهر زیر زمینی نوش آباد می‌توان به دالان‌های پیچ‌در‌پیچ، چاه‌های تهویه و انبارهای آذوقه اشاره کرد. نکته جالب‌تر اینکه ورودی این دالان‌ها در گذشته از داخل خانه‌ها، مساجد و حمام‌ها بوده است.
سخن آخر
کشور ما یکی از کهن‌ترین تمدن‌های دنیا است که غیرممکن است در جایی از آن نتوانید ردپایی از تمدن و تاریخ پیدا کنید. همین باعث شده است که در ایران شهرهای قدیمی چند هزار ساله زیادی وجود داشته باشد. اگر به تاریخ علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم که حتماً از این شهرهای کهن دیدن کنید تا با فرهنگ و معماری پیشینیان و همچنین هویت تاریخی‌مان بیشتر آشنا شوید.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.