محله های تهران | گردش در خاص ترین نقاط پایتخت
مبینا قراباغی آیا تاکنون کسی این نکته را به شما گوشزد کرده که تهران را باید در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش شناخت، نه در ساختمان‌های بلند و و بزرگراه‌های طولانی‌اش؟ اگر دلیل می‌خواهید، همین بس که هر خیابان قدیمی این شهر، کتابی است گشوده از روایت‌هایی که از دل تاریخ تا امروز ثبت گشته و پس از این نیز چنین خواهد شد. از سنگ‌فرش‌های خیابان ۱۵ خرداد و بوی ادویه‌های خیابان مولوی، تا صدای زنگ تراموای فراموش‌شده در لاله‌زار، پایتخت چهره‌ای دیگر دارد؛ چهره‌ای که کمتر دیده شده اما عمیق‌تر لمس می‌شود. اگر گردشگری هستید که به‌جای عکس گرفتن با نمادهای تکراری، به دنبال کشف ریشه‌های فرهنگی و شهری تهران می‌گردید، این مسیرها شما را ناامید نخواهند کرد. در ادامه این مقاله، از خیابان ولیعصرِ همیشه زنده تا عودلاجانِ درهم‌تنیده با معماری قاجاری، و به‌طورکلی با محله‌های تهران آشنا می‌شوید که در سکوت شبانه یا همهمه صبحگاهی، هنوز می‌توان ضربان تهران قدیم را شنید. بری سفر سریع و راحت به این شهر هم کافیست از هر جایی که زندگی می‌کنید یک تاکسی بین شهری به مقصد تهران رزرو کنید.
خیابان ۱۵ خرداد
خیابان ۱۵ خرداد، قلب تپنده تهران قدیم، از میدان وحدت اسلامی (پامنار) تا خیابان ری امتداد دارد و یکی از اصلی‌ترین شریان‌های منطقه ۱۲ است. پیش از انقلاب 57، این مسیر با نام «بوذر‌جمهر‌ی» یا «جباخانه» شناخته می‌شد؛ نام‌هایی که رگه‌هایی از حضور نظامی و دروازه‌های قدیمی شهر را به یاد می‌آورند. در این روزها، خیابان 15 خرداد سنگ‌فرش‌شده به پیاده‌راه یا پیاده‌رو تبدیل شده و دسترسی گردشگران به بازار تهران، بازار طلا، عودلاجان و تیمچه حاجب‌الدوله را آسان کرده است. ایستگاه مترو پانزده خرداد، در چهارراه گلوبندک، یکی از سه راه حمل‌ونقل اصلی این مسیر محسوب می‌شود. اگر دنبال پیوندی ملموس میان تهران قدیم و امروز هستید، گشت‌وگذار در این خیابان و نشستن در کافه‌ها و کبابی‌های سنتی‌اش را از دست ندهید.
آدرس: تهران، منطقه ۱۲، از خیابان وحدت اسلامی (شاهپور) تا خیابان ری، تقاطع چهارراه گلوبندک و خیابان خیام
مسیر دسترسی: پانزده خرداد
میدان حسن آباد تهران
میدان حسنآباد، یکی از نمادهای برجسته معماری شهری تهران، در تقاطع خیابان امامخمینی، حافظ و وحدت اسلامی واقع شده و در سال ۱۳۰۹ شمسی به شکل میدان دایره‌ای با شعاع ۴۵ متر و مساحتی حدود ۶,۵۰۰ متر مربع ساخته شد. این مجموعه شامل چهار ساختمان گنبدی‌شکل گرانبها است که توسط معمار ارمنی قلیچ‌باقلیان با نظارت لئون تادوسیان طراحی شد و به «هشت گنبد» شهره‌اش کرده‌اند. پیش از دوره پهلوی، این محل باغ میرزا یوسف آشتیانی بود که بعدها به نام پسرش، حسن، «حسنآباد» نام گرفت. پس از انقلاب 57، نام میدان به «۳۱ شهریور» تغییر یافت، اما طولی نکشید که به همان حسنآباد بازگشت. در این میدان سنگ‌فرش‌شده فروشگاه‌هایی متمرکز بر فروش و تعمیر ابزارآلات و مبلمان دایر است. برای گردشگرانی که به دنبال فراتر رفتن از تهران مدرن هستند، بازدید از این میدان و لمس معماری قاجاری و پهلوی راهی عالی برای درک لایه‌های پنهان شهر است.
آدرس: تهران، تقاطع خیابان امامخمینی (سپه) با خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی
مسیر دسترسی: حسنآباد (خط ۲)
خیابان سی تیر
خیابان سی تیر، که پیش‌تر «قوام‌السلطنه» نامیده می‌شد، در مرکز تاریخی تهران و در منطقه ۱۲ واقع شده است. این خیابان به طول حدود ۱ کیلومتر از خیابان امامخمینی تا جمهوری امتداد دارد و رسته‌ای بی‌نظیر از فرهنگ، دین و غذا را پیش چشمان هر گردشگری می‌گشاید. چنانچه به‌واسطه مجاورت با کلیسای پطرس مقدس، کنیسه حییم، آتشکده آدریان و مسجد مجدالدوله، به «خیابان ادیان» معروف شده است. از سال ۱۳۹۵ شمسی با سنگ‌فرش شدن و برنامه‌ریزی به‌عنوان پیاده‌راه فرهنگی و استریت فود، حال‌وهوایی زنده و فراموش‌نشدنی به خود گرفت؛ روزانه حدود ۳,۰۰۰ نفر از آن عبور می‌کنند و غرفه‌های متنوع خوراک و کافه‌های خیابانی پذیرای‌شان هستند. در همین حین، چندین بنای تاریخی چون موزه ملی ایران، موزه آبگینه، ساختمان سابق کتابخانه ملی، در کنار آثار مذهبی ادیان مختلف، این خیابان را به مقصدی ارزشمند برای علاقه‌مندان فرهنگ و تاریخ بدل کرده است.
آدرس: تهران، منطقه ۱۲، از میدان امامخمینی (جنوب) تا تقاطع خیابان‌های جمهوری و میرزا کوچک‌خان (شمال)؛ مابین امامخمینی و حسنآباد
مسیر دسترسی: دو ایستگاه متروی امامخمینی و حسنآباد
خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر، طولانی‌ترین خیابان تهران و خاورمیانه با درازای نزدیک به ۱۷/۹ کیلومتر، از میدان راه‌آهن در جنوب تا میدان تجریش در شمال امتداد یافته است. این خیابان که پیش از انقلاب با عنوان «جاده مخصوص پهلوی» آغاز شد و بعدها به نام خیابان پهلوی خوانده می‌شد، پس از انقلاب ابتدا مصدق و سپس ولیعصر نام گرفت. ولیعصر ضمن آنکه شاهراهی ارتباطی بین مناطق شهری است، به‌واسطه چنارهای سترگ دو سوی آن در مقیاس بیش از ۱۸ هزار درخت، به یکی از نمادهای بصری پایتخت تبدیل شده است. برای گردشگران، پیاده‌روی در پیاده‌راه درخت‌کاری‌شده، بازدید از جاذبه‌هایی مانند پارک ملت، تئاتر شهر و کاخ مرمر، و تحسین معماری متفاوت خانه‌های قدیمی ارزشمند است. خیابان ولیعصر تصویری تمام‌عیار از تحولات تهران قرن بیستم تا امروز را در دل خود جای داده است.
آدرس: تهران، از میدان راه‌آهن (جنوب) تا میدان تجریش (شمال)، طول حدود ۱۸ کیلومتر
مسیر دسترسی: راه‌آهن، میدان ولیعصر (تقاطع با کریم‌خان زند و بلوار کشاورز)، تئاتر شهر، منیریه، کارگر، تجریش
بلوار کشاورز
بلوار کشاورز، یکی از قدیمی‌ترین و پرنشاط‌ترین محورهای شرقی-غربی تهران، با طول حدود ۲/۲ کیلومتر، از میدان ولیعصر آغاز و به خیابان دکتر قریب ختم می‌شود. این بلوار در سال‌های ۱۳۳۶–۱۳۳۸ شمسی طراحی و ساخته شد؛ ابتدا به‌نام نهر کرج یا آب کرج شناخته شده، سپس «بلوار الیزابت» پس از سفر ملکه بریتانیا و نهایتا پس از انقلاب اسلامی به «بلوار کشاورز» تغییر نام یافت. بماند که بیش از ۱,۶۰۰ متر آن سنگ‌فرش شده و نهر تاریخی‌اش یادآور سلسله مهندسی آبی امیرکبیر است. در میانه راه، پارک لاله (۳۵ هکتار، تاسیس ۱۳۴۵ هجری شمسی)، موزه هنرهای معاصر و موزه فرش قرار دارند که برای آشنایی با هنر و فضای سبز شهری الزامی است.
آدرس: تهران، منطقه ۶، از میدان ولیعصر (شرق) تا خیابان دکتر قریب (غرب)، طول حدود ۲٫۲ کیلومتر
خیابان لاله زار تهران
خیابان لاله‌زار، یکی از اولین خیابان‌های مدرن تهران است که در اواخر دوره قاجار، به‌ویژه به دستور ناصرالدین‌شاه، به‌سبک شانزه‌لیزه پاریس طراحی و ساخته شد. این خیابان به طول تقریبی ۱,۶۰۰ متر (شامل بخش جنوبی ۷۷۰ متر و لاله‌زار نو ۸۷۰ متر) از میدان توپخانه (امامخمینی) تا خیابان انقلاب امتداد دارد. در دوره پهلوی، به «چاپزالیزه تهران» معروف شد و میزبان حدود ۱۵ سینما، تئاتر، رستوران و کاباره بود که مرکز هنر نو و موسیقی مردمی آن زمان بود. نخستین نمایش فیلم در سینمای لاله‌زار نیز در سال ۱۳۲۴ هجری شمسی برگزار شد. امروز گرچه بخشی از بافت تاریخی خیابان تخریب شده، اما هنوز آثار معماری مانند خانه امین‌السلطان و شمس‌العماره در حوالی آن پابرجاست.
آدرس: تهران، منطقه ۱۲، از میدان امامخمینی (توپخانه) در جنوب تا خیابان انقلاب اسلامی در شمال، شامل ادامه لاله‌زار نو در منطقه فردوس
مسیر دسترسی: ایستگاه مترو سعدی (خط ۱) با اندکی پیاده‌روی از جمهوری
خیابان مولوی
خیابان مولوی، با تقریبا ۳٫۷ کیلومتر طول، از میدان قیام در شرق تا میدان گمرک (رازی) در غرب امتداد دارد و در مناطق ۱۱ و ۱۲ تهران واقع شده است. این مسیر که از دوران ناصرالدین‌شاه قاجار و طرح توسعه شهر در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی پدید آمد، ابتدا «اسماعیل بزاز» نام داشت و بعدا به لقب شاعر بزرگ «مولانا جلال‌الدین محمد بلخی» تغییر یافت. جذابیت تاریخی آن با کشف اسکلت زنی ۷,۰۰۰ ساله در دی ۱۳۹۳ تقویت شد. این خیابان با بازار پارچه‌فروشان، کلیسای طاطاووس، کاروانسرای خانات و بقعه سرقبر آقا، نقطه‌ای زنده از تاریخ و فرهنگ ایرانی است. پیشنهاد می‌شود برای درک بهتر داستان‌های عابرین قدیمی و تلفیق ساختارهای تاریخی و تجاری این محدوده، پیاده‌روی سبکی در تمام طول خیابان داشته باشید.
آدرس: تهران، منطقه ۱۲ (و بخش‌هایی از منطقه ۱۱)، از میدان قیام (شرق) تا میدان گمرک (غرب)، در ضلع جنوبی بازار بزرگ تهران
مسیر دسترسی: خیابان‌های مصطفی خمینی، دروازه شمیران، شهید صیاد شیرازی، بی‌آرتی مسیر اصلی
خیابان عودلاجان
خیابان عودلاجان، محور یکی از کهن‌ترین محله‌های تهران با سابقه‌ای بیش از ۴۰۰ سال است. این خیابان در محدوده‌ای تاریخی قرار دارد: از شمال خیابان امیرکبیر، از جنوب ۱۵ خرداد، از غرب ناصرخسرو و از شرق ری سر می‌کشد و اکنون سه محله پامنار، ناصرخسرو و امامزاده یحیی را دربر می‌گیرد. در اواخر دوره 200 ساله قاجار، عودلاجان با حدود ۲,۶۱۹ خانه و ۱,۱۴۶ مغازه یکی از بزرگ‌ترین و مرفه‌ترین محله‌های تهران بود. معماری قدیم این خیابان با خانه‌های دارای حیاط مرکزی و گچ‌بری‌های نفیس، نشانه اصالت آن است. گردشگران می‌توانند در مسیر این خیابان از بناهایی مانند سرای کاظمی، مسجد و مدرسه معمارباشی، حمام نواب و خانه موزه شهید مدرس دیدن کنند. ضمن اینکه کنیسه عزرا یعقوب برای بازدید مهیا است و تنوع مذهبی ساکنان تاریخی این خیابان را نشان می‌دهد.
آدرس: تهران، منطقه ۱۲، محدوده‌ای بین خیابان امیرکبیر (شمال)، خیابان ۱۵ خرداد (جنوب)، خیابان ناصرخسرو (غرب)، خیابان ری و سرچشمه (شرق)؛ در مجاورت بازار بزرگ تهران و چهارراه مولوی
مسیر دسترسی: ایستگاه ۱۵ خرداد یا بهارستان و ادامه مسیر پیاده‌روی یا کالسکه در جهت خیابان سیروس
سخن پایانی
همانطور که در مقدمه نیز این مسئله عنوان شد، تهران را باید در محله‌هایی جست‌وجو کرد که زندگی، هنوز هم در آن جاری است؛ نه فقط در ویترین فروشگاه‌ها و بلندای آپارتمان‌ها، بلکه پشت دیوارهای آجری، در حجره‌های قدیمی، میان کوچه‌هایی که رد پای زمان را بر دوش می‌کشند. خیابان ۱۵ خرداد، مولوی، لاله‌زار یا عودلاجان فقط نام‌هایی فاقد روح و معنا نیستند؛ مسیرهایی‌اند که شما را با بخشی از تهران کمتر دیده‌شده آشنا می‌کنند که شاید اجداد ما در همان حوالی زیسته یا حداقل از آن‌ها عبور کرده‌اند. چه ساکن این شهر باشید و چه گردشگری از سراسر ایران و جهان، گشت‌وگذار در این خیابان‌ها، نگاهتان را به تهران عوض خواهد کرد. اگر شما هم محله‌ای در تهران می‌شناسید که باید در این فهرست می‌بود، همین پایین صفحه برایمان بنویسید؛ منتظر دریافت و خواندن دیدگاه و تجربه شما خواهیم بود.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.