زهرا جلیلی نجف اشرف نه تنها میعادگاه عاشقان اهل بیت (ع) است، بلکه گنجینه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی نیز به شمار می‌رود. این شهر مقدس با وجود آنکه عمده شهرتش به واسطه اماکن مذهبی و زیارتی است، برای علاقه‌مندان به تاریخ نیز جذابیت‌های فراوانی دارد. زائران و مسافرانی که با خرید بلیط هواپیما نجف به این شهر سفر می‌کنند، پس از انجام مناسک مذهبی می‌توانند از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن نیز دیدن کرده و تجربه‌ای غنی و متنوع از سفر خود کسب کنند. در این مطلب به معرفی تفصیلی برخی از مهم‌ترین زیارتگاه‌ها و جاهای دیدنی نجف اشرف می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
حرم مطهر امام علی (ع)
نجف اشرف قلب تپنده تشیع و در بر گیرنده حرم مطهر امیرالمومنین علی (ع) است؛ مکانی که نه تنها مرکز ثقل معنوی شهر نجف به شمار می‌رود، بلکه نقطه عطفی در شکل‌گیری و گسترش این شهر نیز بوده است. معماری شهر نجف به گونه‌ای طراحی شده که تمامی خیابان‌ها همانند شعاع‌های یک ستاره، به سوی این حرم مطهر هدایت می‌شوند و گویی تمامی شهر، به احترام و عشق به این مکان مقدس سر تعظیم فرود می‌آورد. حرم مطهر امام علی (ع) در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، شاهد بازسازی‌ها و توسعه‌های بسیاری بوده است. دستانی پرتوان و دل‌هایی مملو از ایمان، در هر دوره سعی در افزودن بر شکوه و جلال این مکان مقدس داشته‌اند.
بنای کنونی حرم یادگاری از دوران آل بویه است؛ سلسله‌ای که با حمایت از فرهنگ و هنر شیعی نقش بسزایی در حفظ و گسترش آن ایفا کرد. صحن این حرم نیز حاصل تلاش هنرمندان و معماران دوران صفوی است؛ دورانی که تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران، اوج شکوه و عظمت خود را تجربه می‌کرد. این صحن وسیع با چهار درب اصلی، پنج ایوان با شکوه، یک صحن بزرگ و روضه‌ای نورانی پذیرای خیل عظیم زائرانی است که از اقصی نقاط جهان، به شوق زیارت مرقد مطهر امیرالمومنین به این مکان مقدس می‌آیند.
چهار درب اصلی صحن عبارت‌اند از:
- در شمالی (باب الطوسی)
- در شرقی (باب الذهب)
- در غربی (باب سلطانی)
- در جنوبی (باب قبله)
همچنین، ایوان‌های صحن نیز به شرح زیر هستند:
- ایوان میزاب الذهب (ناودان طلا)
- ایوان طلا
- ایوان جنوبی (ایوان الکبیر)
- ایوان شمالی
- ایوان العلماء
مرقد مطهر حضرت علی (ع) در میان صندوقی خاتم‌کاری شده که یادگاری از دوران صفوی است قرار دارد. این صندوق خاتم‌کاری شده با ظرافت و زیبایی بی‌نظیر خود، نمادی از هنر و صنعت ایرانی است. رواق‌هایی که در چهار طرف بارگاه قرار دارند نیز توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده‌اند و هر یک با تزیینات منحصربه‌فرد خود، جلوه‌ای از عشق و ارادت به امیرالمومنین (ع) را به نمایش می‌گذارند. در گرداگرد صحن آرامگاه‌های بزرگان دینی قرار گرفته است که هر یک با یادآوری نام و آثار این بزرگان، زائران را به تفکر و تعمق در آموزه‌های دینی دعوت می‌کنند. در طبقه دوم صحن نیز حجره‌هایی وجود دارند که در گذشته محل سکونت و تحصیل طلاب بوده‌اند. این حجره‌ها با یادآوری تلاش‌های بی‌وقفه طلاب در طلب علم و دانش، زائران را به طلب علم و دانش و همچنین به احترام به مقام طلاب و فضلا دعوت می‌کنند.
توسعه و به‌سازی حرم مطهر همچنان ادامه دارد و این تلاش‌ها نشان از عشق و ارادت بی‌پایان شیعیان به امیرالمومنین (ع) دارد. اغلب مساجد و مکان‌های مقدسی که در ادامه معرفی می‌شوند، در محدوده حرم واقع شده‌اند و این امر بر اهمیت و جایگاه این مکان مقدس در قلب شهر مقدس نجف می‌افزاید.
مسجد الراس
مسجد الراس واقع در غرب حرم مطهر امام علی (ع)، یکی از مساجد تاریخی و بااهمیت نجف است. قدمت این مسجد به دوران ایلخانی می‌رسد و نام آن یعنی الراس به معنای سر است و احتمالاً به دلیل موقعیت مکانی‌اش در بالای سر مبارک حضرت علی (ع) به آن اطلاق می‌شود. روایات دیگری نیز وجود دارند که دفن سر مطهر امام حسین (ع) در این مکان را دلیل نامگذاری مسجد می‌دانند؛ اگرچه این روایت مورد اختلاف نظر است و چندان مورد تأیید نیست. معماری مسجد الراس با توجه به قدمت آن دارای ویژگی‌های خاصی است. گنبد و شبستان مسجد نشان‌دهنده هنر معماری دوره ایلخانی هستند و تزئینات کاشی‌کاری و گچ‌بری در داخل مسجد، زیبایی و شکوه خاصی به آن بخشیده‌اند. این مسجد علاوه بر اهمیت مذهبی، به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند نیز مورد توجه قرار دارد و سالانه زائران و گردشگران بسیاری از آن بازدید می‌کنند. مسجد الراس در طول تاریخ شاهد تحولات و بازسازی‌های متعددی بوده است. با این حال، این مسجد همچنان اصالت و هویت تاریخی خود را حفظ کرده و به عنوان یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی نجف نجف مقدس، جایگاه ویژه‌ای در قلب مؤمنان دارد.
مسجد الخضرا نجف
مسجد الخضرا واقع در ضلع شرقی حرم مطهر امام علی (ع)، یکی دیگر از مساجد قدیمی و بااهمیت نجف به شمار می‌رود. نام الخضرا به معنای رنگ سبز احتمالاً به دلیل رنگ سبز کاشی‌کاری‌های آن یا به دلیل وجود باغ و فضای سبز در اطراف مسجد در گذشته انتخاب شده است. مسجد الخضرا با توجه به موقعیت مکانی خود در جوار حرم مطهر اهمیت ویژه‌ای دارد. این مسجد به عنوان یک مکان عبادی و زیارتی، همواره مورد توجه زائران و مؤمنان بوده است. نماز جماعت و مراسم‌های مذهبی متعددی در این مسجد برگزار می‌شود و فضایی معنوی و روحانی را برای زائران فراهم می‌کند. یکی از نکات جالب درباره مسجد الخضرا، بسته شدن آن در زمان حکومت رژیم بعث بود. این اقدام نشان‌دهنده اهمیت این مسجد در بین شیعیان و تلاش رژیم بعث برای محدود کردن فعالیت‌های مذهبی بود. پس از سقوط صدام، آیت‌الله سیستانی از مراجع تقلید برجسته نجف مقدس دستور بازگشایی مسجد را صادر کرد و مسجد الخضرا بار دیگر به عنوان یک مکان عبادی و زیارتی مورد استفاده قرار گرفت.
مسجد عمران بن شاهین
مسجد عمران بن شاهین واقع در شمال حرم مطهر امیرالمومنین (ع)، یادگاری ارزشمند از دوران خلافت عباسیان است. بنای این مسجد به عمران بن شاهین، یکی از امرای عرب نسبت داده می‌شود. داستان بنای این مسجد روایتی از اختلاف و آشتی است؛ در اواسط قرن چهارم هجری قمری بین عمران بن شاهین و عضدالدوله دیلمی، یکی از امرای قدرتمند آن دوران اختلافاتی بروز می‌کند. عمران بن شاهین با دلی پر از امید و توکل به خداوند نذر می‌کند که اگر این اختلاف برطرف شود و عضدالدوله او را مورد عفو قرار دهد، رواقی در صحن حرم مطهر امام علی (ع) بنا کند. خوشبختانه این اختلاف به خیر و خوشی پایان می‌یابد و عضدالدوله، عمران بن شاهین را می‌بخشد. عمران بن شاهین نیز به نذر خود وفا کرده و این مسجد را بنا می‌کند. این مسجد نه تنها مکانی برای عبادت و نیایش، بلکه نمادی از وفای به عهد و قدردانی از الطاف الهی است.
درب ورودی این مسجد در طرف راست راهرو ورودی باب شیخ طوسی واقع شده است. این موقعیت مکانی دسترسی آسان به مسجد را برای زائران فراهم می‌کند. مسجد عمران بن شاهین علاوه بر ارزش تاریخی و مذهبی، مدفن بزرگانی از علمای شیعه نیز است. سید محمدکاظم یزدی، سید محمدکاظم مقدس و محمدباقر قمی از جمله بزرگانی هستند که در این مسجد به خاک سپرده شده‌اند. حضور این بزرگان بر قداست و معنویت این مسجد افزوده است. معماری مسجد عمران بن شاهین متأثر از معماری دوران عباسیان است و سادگی و استحکام، از ویژگی‌های بارز این معماری محسوب می‌شود.
مسجد سهله
مسجد سهله واقع در شرق شهر نجف و در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی حرم مطهر امام علی (ع)، یکی دیگر از مساجد مهم و پرفضیلت این شهر مقدس به شمار می‌رود. این مسجد که در قرن اول هجری قمری بنا شده است، به عنوان یکی از مساجد منتسب به امام زمان (عج) شناخته می‌شود. مسجد سهله دارای شأن و منزلت ویژه‌ای است؛ روایات متعددی وجود دارد که این مسجد را منزلگاه و عبادتگاه پیامبران بزرگی همچون حضرت خضر و حضرت ابراهیم (ع) معرفی می‌کنند. بر اساس این روایات، پیامبران الهی در این مکان به عبادت و راز و نیاز با خداوند متعال می‌پرداخته‌اند.
علاوه بر این، روایات دیگری نیز وجود دارند که بیان می‌کنند امام زمان (عج) پس از ظهور، در این مسجد سکونت خواهند کرد. این روایات بر اهمیت و قداست مسجد سهله در دوران ظهور تأکید دارند. مسجد سهله دارای فضاهای مختلفی است که هر یک به نام یکی از پیامبران یا امامان (ع) نامگذاری شده‌اند. این فضاها مکان‌هایی برای عبادت، تفکر و تضرع به درگاه الهی هستند. زائران و مشتاقان با حضور در این مسجد و انجام اعمال عبادی، به یاد پیامبران و امامان (ع) و به امید ظهور امام زمان (عج) به نیایش می‌پردازند. معماری مسجد سهله ترکیبی از معماری اسلامی و معماری محلی است. گنبدها، مناره‌ها و صحن‌های بزرگ، از ویژگی‌های بارز این معماری هستند.
مسجد حنانه
مسجد حنانه نامی که ریشه در واژه حنّان به معنای بسیار گریه کننده دارد، به مکانی اشاره دارد که در تاریخ تشیع از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. روایت‌های تاریخی حاکی از آن است که این زمین دو بار در عزای ائمه معصومین (ع) به سوگ نشسته و ناله سر داده است. بار نخست در زمان تشییع پیکر مطهر حضرت علی (ع) و بار دوم در واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع)؛ هنگامی که سر مبارک ایشان در آن محل نهاده شد. این ناله‌های زمین به باور شیعیان، نشان از عمق مصیبت و مظلومیت اهل بیت (ع) دارد. پس از این وقایع، مسجدی در این مکان بنا شد که به نام مسجد حنانه شهرت یافت. این مسجد نه تنها مکانی برای عبادت و انجام فرایض دینی است، بلکه به عنوان یک یادبود تاریخی و معنوی، همواره مورد توجه زائران و شیعیان قرار دارد. حضور در مسجد حنانه یادآور مصائب و رنج‌های اهل بیت (ع) بوده و دل‌ها را به سوی خدا و حقیقت رهنمون می‌سازد.
مسجد حنانه با معماری ساده و بی‌تکلف خود، بیش از آنکه به تجملات دنیوی بپردازد بر معنویت و روحانیت فضا تأکید دارد. این سادگی به زائران امکان می‌دهد تا با تمرکز بیشتر بر روایات تاریخی و معنوی مرتبط با این مکان، از فیوضات الهی بهره‌مند شوند. هر ساله زائران بسیاری از سراسر جهان به این مسجد مشرف می‌شوند، با یادآوری مصائب اهل بیت (ع) اشک ماتم می‌ریزند و با امامان معصوم (ع) تجدید عهد می‌کنند.
ایوان العلما
ایوان العلما از جاهای دیدنی نجف است که در آن، عده زیادی از علمای بزرگ نجف به خاک سپرده شده‌اند. این مکان به دلیل وجود مزار این عالمان ربانی به ایوان العلما شهرت یافته و در وسط ضلع شمالی رواق حضرت علی (ع) واقع شده است. حضور در این مکان فرصتی است برای زیارت قبور علمایی که عمر خود را در راه ترویج دین و خدمت به مکتب اهل بیت (ع) سپری کرده‌اند. ایوان العلما به دلیل قرار گرفتن در درون رواق امام علی (ع)، از موقعیت ممتازی برخوردار است و زائران می‌توانند به راحتی، همزمان با زیارت حرم مطهر از این مکان نیز دیدن کنند. حضور در این مکان مقدس نه تنها فرصتی برای زیارت قبور علما، بلکه فرصتی برای تفکر و تدبر در زندگی و آثار آنان است. مطالعه زندگی‌نامه این بزرگان می‌تواند الهام‌بخش و راهنمای انسان در مسیر کمال و سعادت باشد. ایوان العلما نمادی از احترام و تکریم علم و عالم در مکتب تشیع است. در این مکتب علما به عنوان وارثان انبیا و مبلغان دین جایگاه والایی دارند و تکریم آنان، به معنای تکریم علم و دانش است. زیارت قبور علما و یادآوری خدمات آنان به جامعه می‌تواند انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر در راه کسب علم و دانش و خدمت به دین و خلق خدا باشد.
تکیه فرقه بکتاشیه
تکیه منسوب به فرقه بکتاشیه، بر اساس ادعاها در قرن هشتم هجری قمری در زمان حیات حاج بکتاش ساخته شده است. موقعیت جغرافیایی این تکیه در ضلع غربی حرم مطهر امیرالمؤمنین (ع) قرار دارد که ارتباط این فرقه با مذهب تشیع و اهمیت آن در نزد پیروانش را نشان می‌دهد. وجود این تکیه در این مکان مقدس می‌تواند بیانگر تعاملات و تبادلات فرهنگی و مذهبی بین فرق مختلف اسلامی در طول تاریخ باشد.
حسینیه صحن شریف
این حسینیه در قسمت شمالی حرم مطهر قرار گرفته و به عنوان مکانی برای استراحت و پذیرایی از زائران مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنیان‌گذار این حسینیه سیدمحسن زینی از خیرین شهر نجف بوده است. تاریخچه این بنا با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است؛ به طوری که در دوران حکومت صدام تخریب شده بود، اما پس از سقوط حکومت بعث و با همت و پیگیری آیت‌الله سیستانی بازسازی و تکمیل می‌شود. این بازسازی اهمیت حفظ و احیای اماکن مذهبی و فرهنگی و همچنین نقش رهبران دینی در این زمینه را نشان می‌دهد. حسینیه صحن شریف نمونه‌ای از تلاش‌های مداوم برای ایجاد فضایی مناسب و آرام برای زائران و عاشقان اهل بیت (ع) است.
قبر حضرت آدم و نوح
تعیین دقیق محل دفن حضرت آدم و حضرت نوح (علیهما السلام) به طور قطع و یقین امکان‌پذیر نیست. با این حال، روایات متعددی وجود دارد که شهر نجف را به عنوان مدفن این دو پیامبر بزرگ الهی معرفی می‌کنند. این روایات اعتبار و اهمیت ویژه‌ای به این شهر مذهبی می‌بخشند و آن را به مکانی مقدس برای زیارت و عبادت تبدیل کرده‌اند. یکی از این روایات، حدیثی از امام جعفر صادق (علیه السلام) است که در آن حضرت می‌فرمایند: “بدان که هر گاه حضرت علی (ع) را زیارت کردی، حضرت آدم و نوح را هم زیارت کرده‌ای”. این سخن امام نشان‌دهنده پیوند معنوی و روحانی عمیق بین حضرت علی (ع) و حضرت آدم و نوح (علیهما السلام) است و بر اهمیت زیارت این پیامبران در کنار زیارت امیرالمؤمنین (ع) تاکید می‌کند.
در روایت دیگری نیز از ایشان نقل شده است که: “کوفه باغی از باغ های بهشت است، قبر حضرت نوح و قبر حضرت ابراهیم و قبر سیصد و هفتاد پیغمبر دیگر و قبر حضرت علی (ع) در آن قرار دارد”. این روایت فضیلت و قداست شهر کوفه را به عنوان مکانی که مدفن تعداد زیادی از پیامبران الهی است به تصویر می‌کشد. با توجه به این روایات می‌توان گفت که اگرچه محل دقیق دفن حضرت آدم و نوح (علیهما السلام) مشخص نیست؛ اما نجف و کوفه به عنوان مکان‌هایی که احتمال وجود قبر این دو پیامبر در آن‌ها وجود دارد، از جایگاه والایی در بین مسلمانان برخوردار هستند. زائران و علاقه‌مندان به اهل بیت (علیهم السلام) با زیارت حرم مطهر حضرت علی (ع) در نجف، به یاد حضرت آدم و نوح (علیهما السلام) نیز می‌افتند و به این ترتیب به این دو پیامبر بزرگ الهی نیز ادای احترام می‌کنند.
آرامگاه حضرت هود
آرامگاه حضرت هود (علیه السلام) در ابتدای وادی‌السلام در شهر نجف اشرف واقع شده است. وادی‌السلام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قبرستان‌های جهان، همواره مورد توجه زائران و محققان قررا دارد. کسی که از باب طوسی وارد وادی‌السلام می‌شود، پس از چند قدم گنبد سبز زیبایی را در سمت راست خود مشاهده می‌کند که بر روی طاق آن، عبارت مقام هود و صالح نقش بسته است. این گنبد محل دفن حضرت هود (علیه السلام) و همچنین حضرت صالح (علیه السلام) را نشان می‌دهد. بر اساس روایات تاریخی، مکان اصلی مقام هود و صالح (علیهما السلام) در گذشته در قسمت دیگری از وادی‌السلام قرار داشته است؛ اما سید بحرالعلوم از علمای برجسته شیعه، محل فعلی را به عنوان مقام این دو پیامبر تعیین کرد و دستور داد تا گنبد و بارگاهی بر فراز آن ساخته شود.
این اقدام سید بحرالعلوم نقش مهمی در حفظ و احیای یاد و خاطره حضرت هود و حضرت صالح (علیهما السلام) داشته و باعث شده است تا زائران بیشتری از این مکان مقدس بازدید کنند. آرامگاه حضرت هود (علیه السلام) در وادی‌السلام نه تنها یک مکان زیارتی است، بلکه نمادی از تاریخ و فرهنگ اسلامی نیز به شمار می‌رود. این مکان یادآور پیامبری است که در راه هدایت مردم خود، تلاش‌های فراوانی انجام داد و در نهایت جان خود را نیز در راه خدا فدا کرد. زائران با حضور در این مکان مقدس ضمن زیارت قبر حضرت هود (علیه السلام)، با زندگی و آموزه‌های این پیامبر بزرگ نیز آشنا می‌شوند و از او الگو می‌گیرند.
قبرستان وادی السلام
قبرستان وادی السلام واقع در شمال شهر نجف اشرف نه تنها بزرگ‌ترین قبرستان جهان است که نامش در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده، بلکه گنجینه‌ای از تاریخ، معنویت و فرهنگ اسلامی و از مهم ترین جاهای دیدنی نجف نیز به شمار می‌رود. این آرامگاه ابدی که تا شرق نجف امتداد دارد، سالانه پذیرای پانزده تا بیست هزار نفر از مومنانی است که آرزوی همجواری با اولیای الهی را دارند. اهمیت و جایگاه وادی السلام در باورهای شیعیان ریشه دارد. در روایات معتبر آمده است که این سرزمین مقدس مدفن دو پیامبر بزرگ الهی، حضرت هود و حضرت صالح (علیهما السلام) است. علاوه بر این، اعتقاد بر این است که وادی السلام محل رجعت و بازگشت برخی از پیامبران از جمله حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) در دوران ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد بود. علاوه بر مدفن انبیا، وادی السلام میزبان مقام‌ها و یادبودهایی است که به امامان معصوم (علیهم السلام) منسوب هستند. مقام‌های منسوب به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، امام جعفر صادق (علیه السلام) و امام زین العابدین (علیه السلام) در این قبرستان قرار دارند و هر ساله زائران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کنند.
مقام امام زین العابدین عليه‌السلام
در محله العماره شهر نجف مکانی وجود دارد که به امام سجاد زین العابدین (علیه السلام) منسوب است. بر اساس روایات، امام سجاد (علیه السلام) در هنگام زیارت جد بزرگوارشان حضرت علی (علیه السلام) در این مکان به عبادت و نیایش می‌پرداختند. به مرور زمان و به یادبود این سنت حسنه، مسجدی بزرگ در محل نماز ایشان بنا شد. این مسجد امروزه به عنوان مقام امام زین العابدین (علیه السلام) شناخته می‌شود و محلی برای برگزاری مراسم مذهبی و زیارت عاشقان اهل بیت (علیهم السلام) است. این مکان مقدس یادآور زهد، تقوا و عبودیت امام سجاد (علیه السلام) است و زائران را به تفکر و تأمل در سیره و سلوک آن حضرت دعوت می‌کند.
مرقد کمیل بن زیاد نخعی
کمیل بن زیاد نخعی از یاران باوفای حضرت علی (ع) و از چهره‌های برجسته در تاریخ اسلام، جایگاه ویژه‌ای در بین شیعیان دارد. دعایی که امروزه به نام دعای کمیل شناخته می‌شود، در واقع دعای حضرت خضر (ع) است که حضرت علی (ع) به کمیل آموخت. این دعا با مضامین عرفانی و روحانی عمیق جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان یافته و در شب‌های جمعه به طور گسترده‌ای قرائت می‌شود. کمیل که در زمان واقعه کربلا در زندان بود و یک روز پس از عاشورا آزاد شد، پس از آزادی به یاری مختار ثقفی شتافت و در قیام او نقش بسزایی ایفا کرد. کمیل سرانجام در سن ۶۸ سالگی به دست حجاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسید و نامش در زمره شهدای راه حق ثبت شد. آرامگاه کمیل در مسیر نجف به کوفه و در نزدیکی مسجد حنانه واقع شده است. این مکان زیارتگاهی برای عاشقان و ارادتمندان اهل بیت (ع) است که از سراسر جهان برای ادای احترام به این یار وفادار امیرالمؤمنین (ع) به آنجا سفر می‌کنند. معماری ساده و معنوی این آرامگاه فضایی روحانی و آرامش‌بخش را برای زائران فراهم می‌کند تا در آن به راز و نیاز با خداوند بپردازند و از آموزه‌های کمیل الهام بگیرند.
بیت امام خمینی
بیت امام خمینی (ره) در نجف یادآور دوران تبعید و اقامت رهبر کبیر انقلاب اسلامی در این شهر است. امام خمینی (ره) و فرزندشان آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی در مهر سال ۱۳۴۴ به عراق تبعید شدند و نزدیک به ۱۲ سال در خانه‌ای ساده در نجف زندگی می‌کردند. این خانه که امروزه به عنوان یک مکان تاریخی و فرهنگی مورد بازدید قرار می‌گیرد، نمادی از زهد و ساده‌زیستی امام خمینی (ره) است. امام در این خانه به تدریس، تبلیغ و رهبری نهضت اسلامی پرداخت. ایشان با سخنرانی‌ها و پیام‌های خود الهام‌بخش مبارزان و آزادی‌خواهان در سراسر جهان بود. بیت امام خمینی (ره) در نجف نه تنها یک مکان تاریخی است، بلکه نمادی از مقاومت، مبارزه و ایستادگی در برابر ظلم و استبداد نیز محسوب می‌شود. بازدید از این خانه فرصتی است تا با زندگی و اندیشه‌های امام خمینی (ره) بیشتر آشنا شویم و از سیره عملی ایشان الگو بگیریم. سادگی و معنویت این مکان زائران را به یاد ارزش‌های والای انسانی و اسلامی می‌اندازد و آن‌ها را به تفکر و تعمق در مسیر زندگی رهنمون می‌سازد.
جاذبه‌های تاریخی نجف
نجف تنها مرکز معنوی و زیارتگاه امام علی (ع) نیست، بلکه گنجینه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی است که هر کدام داستانی از گذشته را روایت می‌کنند. در این میان مقبره ذی الکفل، آرامگاهی متعلق به یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل جلوه‌ای از پیوند ادیان و فرهنگ‌های گوناگون در این سرزمین کهن است.
مقبره ذى الکفل
در چهل کیلومتری جاده نجف به حله و در حاشیه رودخانه فرات، مقبره‌ای واقع شده است که به ذی الکفل، یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل نسبت داده می‌شود. ذی الکفل به معنای تعهد کننده یا کفیل است و این لقب به دلیل مسئولیت و تعهدی که ایشان در قبال قوم یهود بر عهده داشت، به او داده شده است. آرامگاه ذی الکفل فراتر از یک مکان مذهبی، پنجره‌ای به تعاملات تاریخی و فرهنگی بین ادیان مختلف در این منطقه می‌گشاید. حضور این مقبره در نزدیکی نجف نشان‌دهنده قدمت و اهمیت این منطقه در طول تاریخ بوده و یادآور پیوند عمیق آن با پیامبران و شخصیت‌های مذهبی است.
در سفر به آبادی ذی الکفل علاوه بر مقبره، می‌توان از قلعه آجری کوچکی نیز دیدن کرد که آرامگاه در آن قرار دارد. این قلعه با معماری خاص خود گواهی بر دوره‌های مختلف تاریخی و فرهنگی این منطقه است. پشت این قلعه مسجدی واقع شده که بر اساس روایات، دختر ذی الکفل و چهار تن از حواریون در آن به خاک سپرده شده‌اند. این مسجد فضایی معنوی و آرامش‌بخش را برای زائران و بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. مقبره ذی الکفل نه تنها برای پیروان دین یهود، بلکه برای مسلمانان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مکان مقدس یادآور ارزش‌های مشترک انسانی و معنوی در بین ادیان ابراهیمی بوده و می‌تواند به عنوان نمادی از صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز بین پیروان این ادیان در نظر گرفته شود.
برج باستانی نمرود
برج نمرود یادگاری از دوران باستان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین برج‌های آجری جهان شناخته می‌شود. این بنا که در نزدیکی شط و در مجاورت آبادی ذی الکفل واقع شده، بخشی از شهر باستانی بابل به شمار می‌رود. برج نمرود فراتر از یک بنای تاریخی، در روایات و افسانه‌ها نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. مشهور است که این برج صحنه یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی و مذهبی بوده است؛ جایی که حضرت ابراهیم (ع) به دستور نمرود به آتش افکنده شد. این روایت برج نمرود را به نمادی از مقاومت در برابر ظلم و ستم و پایداری در راه حقیقت بدل کرده است. با وجود گذشت قرن‌ها و تحمل آسیب‌های فراوان، برج نمرود همچنان استوار ایستاده و عظمت و شکوه گذشته خود را به نمایش می‌گذارد. این برج نه تنها یک اثر تاریخی ارزشمند، بلکه نمادی از پایداری و مقاومت در برابر گذر زمان است.
قصر خُوَرنق
قصر خورنق واقع در شرق شهر نجف، یادگاری از دوران حکومت قبیله لخم (Lakhm) است. این قصر به دستور یکی از پادشاهان این قبیله (نعمان یکم) و به منظور اقامت یزدگرد یکم ساخته شد. قصر خورنق در دوران جاهلیت به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان شناخته می‌شد. ساخت این بنای باشکوه ۳۰ سال به طول انجامید و گواهی بر مهارت و توانمندی معماران و صنعت‌گران آن دوران محسوب می‌شود. متأسفانه امروزه تنها مخروبه‌ای کوچک از این قصر به جا مانده است. با این حال، همین بقایای اندک نیز کافی است تا عظمت و شکوه گذشته قصر خورنق را به تصویر بکشد. قصر خورنق نمادی از قدرت و ثروت پادشاهان لخمی (لخمیان) و شاهدی بر شکوه و عظمت تمدن‌های باستانی است که در سرزمین بین النهرین شکوفا شدند. این قصر یادآور دوران طلایی تاریخ و گنجینه‌ای ارزشمند از هنر و معماری باستانی است.
بازار اصلی شهر نجف
بازار بزرگ نجف واقع در جوار حرم مطهر نه تنها یکی از مهم ترین بازارهای نجف است، بلکه نمادی از پیوند معنویت و زندگی روزمره به شمار می‌رود. این بازار سرپوشیده با معماری به سبک عثمانی، فضایی سنتی و دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. زائران و گردشگران از کشورهای مختلف پس از زیارت، با قدم زدن در این بازار غرق در تماشای اجناس متنوع و رنگارنگ می‌شوند. حجره‌های این بازار طیف گسترده‌ای از محصولات را عرضه می‌کنند. از جمله مهم‌ترین و محبوب‌ترین این محصولات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ملزومات مذهبی: جانماز، تسبیح، مهر و چادر از جمله اقلامی هستند که همواره مورد استقبال زائران قرار می‌گیرند. این محصولات یادآور معنویت سفر و تبرکی برای بازگشت به خانه هستند.
- صنایع دستی: صنایع دستی نجف با ظرافت و زیبایی خود، نمادی از هنر و فرهنگ این شهر هستند. این محصولات شامل انواع دست‌سازه‌ها، حکاکی‌ها و آثار هنری دیگر می‌شوند که به عنوان سوغاتی‌هایی ارزشمند مورد توجه قرار می‌گیرند.
- طلا و جواهرات: حجره‌های طلافروشی در بازار نجف با درخشش خیره‌کننده خود، چشم‌ها را خیره می‌کنند. طرح‌های متنوع و زیبای طلا و جواهرات، این بخش از بازار را به یکی از پرطرفدارترین قسمت‌ها تبدیل کرده است.
- لباس و شیرینی‌جات محلی: لباس‌های سنتی و شیرینی‌جات محلی تجربه‌ای متفاوت از خرید را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زنند. این محصولات طعم و عطر اصیل نجف را به همراه دارند و به عنوان سوغاتی‌های خوشمزه، همرواره مورد استقبال قرار می‌گیرند.
دریاچه نجف یا بحر النجف
دریاچه نجف یا بحر النجف یکی از شگفتی‌های طبیعی این شهر است که شاید کمتر شناخته شده باشد. این دریاچه فصلی که از طریق رود وادی الملح به فرات متصل می‌شود، در طول سالیان دراز نقش مهمی در اکوسیستم منطقه ایفا کرده است. متأسفانه در سال‌های اخیر، این دریاچه زیبا به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی در معرض تهدید قرار دارد. با این حال، همچنان می‌توان در فصول پر باران زیبایی و شکوه این دریاچه را به تماشا نشست و از مناظر طبیعی آن لذت برد. حفظ و احیای دریاچه نجف تلاشی برای پاسداشت این میراث طبیعی و جلوگیری از نابودی آن است.
سخن پایانی
در مجموع می‌توان گفت نجف اشرف شهری است که با ترکیبی از معنویت، تاریخ و فرهنگ تجربه‌ای منحصربه‌فرد را برای زائران و مسافران خود رقم می‌زند. این شهر نه تنها یک مکان زیارتی، بلکه یک مرکز فرهنگی و تاریخی نیز به شمار می‌رود که بازدید از آن، می‌تواند دیدگاه انسان را نسبت به جهان و زندگی تغییر دهد. اگر به این شهر مقدس و روحانی سفر کرده‌اید، مشتاقانه منتظر شنیدن نظرات و تجربیات ارزشمند شما از این سفر هستیم.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.