مبینا قراباغی در قلب یکی از صحراهای عراق و در نزدیکی رود فرات، شهری قرار دارد که یکی از مهم‌ترین مقاصد زیارتی مسلمانان جهان بالاخص شیعیان به‌شمار می‌آید. این شهر مقدس با میزبانی از حرم مطهر امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، جایگاهی خاص در میان شیعیان دارد و سالانه میلیون‌ها زائر از کشورهای مختلف به آن سفر می‌کنند. البته نجف تنها به‌واسطه حرم امام علی (ع) شناخته نمی‌شود؛ چرا که اماکن مذهبی و تاریخی متعددی در این شهر و اطراف آن قرار دارد. از جمله آن‌ها می‌توان به شهر کوفه، مسجد کوفه، مسجد سهله، و آرامگاه‌هایی چون میثم تمار، کمیل بن زیاد، مختار ثقفی و هانی بن عروه اشاره کرد. همچنین، قبرستان وادی‌السلام به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های جهان اسلام، در این شهر قرار گرفته است. حال اگر می‌خواهید با مهم‌ترین زیارتگاه‌های نجف اشرف بیش از پیش آشنا شوید، در ادامه همراه ما باشید.
حرم اميرالمؤمنين عليه السلام
حرم امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در نجف اشرف، از مهم‌ترین جاهای دیدنی نجف و از اماکن زیارتی شیعیان جهان است. این حرم، محل دفن امام علی (ع)، نخستین امام به تعبیر شیعیان و چهارمین خلیفه راشدین به تعبیر مسلمانان اهل سنت است. ساختمان فعلی حرم در دوره صفویه و به‌دست بهاءالدین عاملی طراحی شد و در قرن هفدهم میلادی ساخته شد. گنبد طلایی حرم با ارتفاع ۴۲ متر و دو مناره ۳۸ متری، با کاشی‌های طلایی و آیات قرآنی مزین شده‌اند. داخل حرم با آینه‌کاری‌های زیبا و سنگ‌های مرمر سبز تزئین شده است. ورودی‌های اصلی حرم شامل باب‌الساعة (دروازه ساعت)، باب‌القبله و باب‌الطوسی هستند که هر یک با معماری خاص خود، زائران را به داخل حرم هدایت می‌کنند. در اطراف حرم، صحن‌های مختلفی وجود دارد که محل دفن بسیاری از علما و بزرگان شیعه است که اتفاقا برخی از آنان از جمله شيخ مرتضى انصارى، علامه حلّى و میرزای نائینی، ایرانی هستند.
آدرس حرم اميرالمؤمنين عليه السلام: عراق، نجف اشرف، مرکز شهر، حرم مطهر امام علی علیه‌السلام
خانه امام علی (ع)
خانه امام علی (ع) در نجف اشرف، یکی از مکان‌های زیارتی مهم برای شیعیان است که در جنوب غربی مسجد کوفه واقع شده است. این منزل، محل سکونت حضرت علی (ع) در دوران خلافت ایشان در کوفه بوده و به‌دلیل ارتباط مستقیم با زندگی امام، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ساختار این خانه شامل اتاق‌هایی است که به اعضای خانواده امام منسوب می‌شوند؛ از جمله اتاق‌هایی برای امامان حسن و حسین (علیهماالسلام)، حضرت زینب (س) و ام‌کلثوم. ضمنا در بخش‌هایی از این منزل، محرابی وجود دارد که محل نماز خواندن امام علی (ع) بوده و چاهی نیز دیده می‌شود که گویا توسط خود امام حفر شده است. زائران در سفر به نجف اغلب آب این چاه را به عنوان تبرک می‌نوشند. اگرچه برخی تاریخ‌نگاران در مورد اصالت این مکان تردیدهایی مطرح کرده‌اند، اما بسیاری از منابع تاریخی و روایی، این خانه را به حضرت علی (ع) نسبت داده‌اند.
آدرس خانه امام علی (ع): عراق، نجف اشرف، داخل صحن مطهر علوی، ضلع شمال غربی حرم، جنب باب الطوسي
قبرستان وادی السّلام
قبرستان وادی‌السلام در نجف، با مساحتی بیش از ۱,۴۸۵ هکتار، بزرگ‌ترین گورستان جهان است و بیش از ۶ میلیون نفر در آن دفن شده‌اند. این مکان مقدس در کنار حرم امام علی (ع) قرار دارد و اهمیت ویژه‌ای برای مسلمانان بالاخص شیعیان دارد. بر اساس روایات، دفن در وادی‌السلام موجب آرامش روح در برزخ و نزدیکی به امام علی (ع) می‌شود. علاوه‌بر افراد عادی، مقبره پیامبران هود و صالح (ع) و علما و شخصیت‌های برجسته‌ای همچون آیت‌الله سید علی قاضی طباطبایی در این گورستان واقع شده است. ساختار وادی‌السلام شامل سرداب‌ها و مقابر خانوادگی مزین به آیات قرآن می‌شود که جلوه‌ای از تنوع مذهبی و فرهنگی آن را نمایان می‌سازد. گفتنی است که این گورستان از قرن هفتم میلادی تاکنون به‌طور مداوم مورد استفاده قرار گرفته و در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
آدرس قبرستان وادی السّلام: عراق، نجف اشرف، شمال شرق حرم امام علی علیه‌السلام، مجاور جاده کربلا، ورودی اصلی از سمت خیابان وادی‌السلام
مقام حضرت حجّت (عجّ)
در قلب قبرستان وادی‌السّلام نجف، مکانی مقدس به نام «مقام حضرت حجّت (عجّ) قرار دارد که به امام مهدی موعود نسبت داده می‌شود. این مقام با گنبدی سبز رنگ، در مسیر اصلی گورستان واقع شده و یکی دیگر از نقاط زیارتی مهم برای شیعیان به‌شمار می‌آید. بر اساس روایات معتبر، امام صادق (ع) این مکان را به‌عنوان محل منبر حضرت قائم معرفی کرده‌اند. همچنین، گفته می‌شود که پس از ظهور، حضرت مهدی از این مکان به سوی کوفه، پایتخت دولت کریمه خود، حرکت خواهند کرد. مقام حضرت حجّت (عجّ) در کنار مقام امام صادق (علیه‌السلام) و آرامگاه پیامبران الهی، حضرت هود و صالح (علیهماالسلام)، در وادی‌السّلام واقع شده است.
آدرس مقام حضرت حجّت (عجّ): عراق، نجف اشرف، شمال شرقی حرم امام علی علیه‌السلام، داخل قبرستان وادی‌السلام، در مجاورت مقام امام صادق (ع)
آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح
در بخش ابتدایی قبرستان وادی‌السلام نجف اشرف، آرامگاهی منسوب به دو پیامبر الهی، حضرت هود و صالح (علیهماالسلام) قرار دارد. بر اساس روایات، محل دقیق دفن این دو پیامبر مشخص نبود تا آنجایی که در قرن دوازدهم هجری، علامه سید مهدی بحرالعلوم (متوفی ۱۲۱۲ هـ.ق) با اشاره به مکانی در وادی‌السلام، دستور حفر آن را داد. در جریان حفاری، لوحی با نوشته «هذا قَبْرُ هُودٍ وَ صالحٍ» کشف شد، که به تایید محل دفن ایشان انجامید. به دستور بحرالعلوم، نخستین سایبان و ضریح چوبی بر فراز این قبور ساخته شد و بعدها گنبدی با کاشی‌کاری زیبا توسط یکی از خیرین بر آن افزوده شد. در سال ۱۳۳۳ هجری قمری، در جریان محاصره ۴۰ روزه نجف توسط نیروهای انگلیسی، این آرامگاه تخریب شد. پس از رفع محاصره، بنای فعلی در سال ۱۳۳۷ قمری بر همان مکان بازسازی گردید.
آدرس آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح: عراق، نجف اشرف، قبرستان وادی‌السلام، بخش میانی، جنب مقام حضرت حجّت (عجّ) و امام صادق (ع)
مقام حضرت زين العابدين عليه السلام
در غرب شهر نجف اشرف، در نزدیکی دریاچه بحرالنجف و مجاور بقعه صافی صفا، مسجدی تاریخی به نام مقام حضرت زین‌العابدین علیه‌السلام قرار دارد. این مکان به امام سجاد علیه‌السلام منسوب است که بر اساس روایات، هنگام زیارت قبر جدشان، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، در این محل به نماز و عبادت می‌پرداختند. ساختمان فعلی این مقام، با ابعاد تقریبی ۱۸ در ۱۵ متر، دارای گنبد و دیوارهای کاشی‌کاری شده است و درون آن محرابی به‌عنوان محل نماز امام سجاد علیه‌السلام تعبیه شده است. این بنا در دوران صفویه احداث و در اواخر حکمرانی امپراتوری عثمانی بازسازی شده است. موقعیت مکانی این مقام، در حدود یک کیلومتری غرب حرم حضرت علی علیه‌السلام، آن را به یکی از اماکن زیارتی مهم برای زائران نجف تبدیل کرده است.
آدرس مقام حضرت زين العابدين عليه‌السلام: عراق، نجف اشرف، قبرستان وادی‌السلام، ناحیه غربی قبرستان، نزدیک آرامگاه هود و صالح (ع)
آرامگاه كُميل بن زياد نَخَعى
آرامگاه کمیل بن زیاد نخعی، از یاران وفادار امام علی (ع)، در منطقه ثویّه (حیّ الحنّانه) نجف اشرف و در مسیر بزرگراه نجف به کوفه واقع شده است. این آرامگاه در حدود ۳ کیلومتری حرم امام علی (ع) و ۶۰۰ متری مسجد حنانه قرار دارد. ساختمان فعلی آرامگاه مورد اشاره در سال ۱۹۵۰ میلادی به دستور شیخ علی البغدادی ساخته شد و در دهه ۱۹۷۰ از نو بازسازی گردید. در سال ۲۰۰۰ گنبدی جدید بر آن نصب و در سال ۲۰۰۷ با بودجه‌ای دولتی توسعه یافت؛ از جمله پوشش مرمر ایتالیایی و آینه‌کاری سقف که در ۲۰۰۸ به پایان رسید. کمیل، از تابعین و راوی دعای معروف «دعای کمیل»، در سال ۸۳ هجری قمری به دستور حجاج بن یوسف ثقفی (حاکم عراق و حجاز در دستگاه خلافت امویان) در سن ۹۰ سالگی به شهادت رسید. مرقد ایشان با گنبد فیروزه‌ای و صحنی وسیع، از زیارتگاه‌های مهم نجف محسوب می‌شود.
آدرس آرامگاه كُميل بن زياد نَخَعى: عراق، نجف اشرف، منطقه ثویّه، انتهای خیابان الکمیل، ۳ کیلومتری حرم مطهر، ۶۰۰ متری مسجد حنانه، داخل بنایی مستقل و مجلل
آرامگاه شیخ طوسی
آرامگاه شیخ طوسی، فقیه برجسته قرن پنجم هجری و بنیان‌گذار حوزه علمیه نجف، در شمال حرم امام علی (ع) و در خیابان الطوسی واقع شده است. گویا این مکان در اصل خانه شخصی وی بوده که پس از درگذشتش در سال ۴۶۰ هجری قمری، طبق وصیتش به مسجدی به نام «جامع الشیخ الطوسی» تبدیل شده است. مهم‌تر آنکه، آرامگاه شیخ یا مسجد جامع شیخ طوسی به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز علمی نجف، نقشی اساسی در شکل‌گیری و توسعه حوزه علمیه نجف ایفا کرده است. در این مسجد، علاوه‌بر شیخ طوسی، علمای برجسته‌ای مانند سید محمدمهدی بحرالعلوم نیز مدفون هستند. امروزه روز، این مسجد با معماری ساده و فضای معنوی خود، یکی از مقاصد مهم زیارتی و علمی برای زائران و پژوهشگران در نجف اشرف به‌شمار می‌رود.
آدرس آرامگاه شیخ طوسی: عراق، نجف اشرف، جنوب غربی حرم امام علی علیه‌السلام، محله العماره، خیابان الطوسی، نزدیک به مدرسه علمیه شیخ طوسی
تپه ثویه
تپه ثُویّه، یکی از مکان‌های تاریخی و مذهبی نجف اشرف، در جنوب شرقی حرم امام علی (ع) و در نزدیکی مسجد حنانه واقع شده است. این تپه به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های اسلامی شناخته می‌شود و محل دفن برخی از یاران برجسته امام علی (ع) است. از جمله شخصیت‌های مدفون در این مکان می‌توان به رشید هجری، عمرو بن حمق خزاعی، سلیم بن قیس هلالی و نصربن مزاحم منقری اشاره کرد. از نظر جغرافیایی، ثویه در امتداد خندق شهر کوفه به سمت حیره قرار دارد و در گذشته به‌عنوان منطقه‌ای بیابانی بین کوفه و حیره شناخته می‌شد. برخی منابع تاریخی نیز اشاره می‌کنند که امام علی (ع) در منطقه‌ای به نام ثویه دفن شده‌اند، که بعدها به نجف اشرف ملحق گردید.
آدرس تپه ثویه: عراق، نجف اشرف، جنوب شرقی حرم مطهر علی (ع)، حدفاصل بین وادی‌السلام و مسیر نجف به کوفه، مشرف بر وادی‌السلام از سمت شرق
مسجد الرأس
مسجد الرأس، یکی از مساجد برجسته نجف اشرف، در ضلع غربی صحن حرم امام علی (ع) واقع شده است. این مسجد به‌واسطه موقعیت خاص خود و روایات تاریخی مرتبط با آن، جایگاهی ویژه در بین زائران و علمای شیعه دارد. دلیل نام‌گذاری و خواندن این مسجد به «الرأس» به دو موضوع تاریخی بازمی‌گردد:
- برخی روایات تاریخی ادعا می‌کنند که سر مبارک امام حسین (ع) در این مکان به خاک سپرده شده است.
- دیگری ادعا دارد که این مسجد در مقابل محل قرارگیری مقام مبارک امام حسین (ع) است.
تاریخ ساخت مسجد الرأس به دوره ایلخانان بازمی‌گردد و در ادوار پس از آن نیز از جمله عصر شاه عباس اول و نادرشاه افشار، مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. شایان ذکر است که طی سال‌های اخیر، به‌منظور توسعه صحن حرم، این مسجد به مجموعه حرم ملحق گردیده است.
آدرس مسجد الرأس: عراق، نجف اشرف، ضلع غربی صحن حرم مطهر امام علی علیه‌السلام
حسینیه صحن شریف
حسینیه صحن شریف یکی از مکان‌های زیارتی و آرامش‌بخش در نجف اشرف است که در ضلع شمالی صحن حرم امام علی (ع) قرار دارد. این بنا توسط خیر نیک‌اندیش، سید محسن زینی، با هدف فراهم کردن محلی برای استراحت زائران احداث شد. در دوران حکومت بعثی صدام حسین، این حسینیه به‌دلیل بی‌توجهی، به‌صورت مخروبه درآمد. اما پس از سقوط رژیم بعث، با نظارت مرجع عالی‌قدر، آیت‌الله سید علی سیستانی، بازسازی و تکمیل شد. درِ ورودی حسینیه از ایوان سوم در زاویه شمال شرقی صحن باز می‌شود و دارای وضوخانه‌ای جداگانه برای رفاه زائران است.
آدرس حسینیه صحن شریف: عراق، نجف اشرف، ضلع شمالی صحن حرم امام علی (ع)، محل اقامه عزاداری‌ها
مقبره ذى الکفل
مقبره ذی‌الکفل، آرامگاه پیامبر حزقیال (ع)، در شهر الکفل عراق، حدود ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی نجف و در مسیر جاده نجف به حله قرار دارد. این آرامگاه درون قلعه‌ای تاریخی واقع شده که قدمت آن به قرون وسطی بازمی‌گردد. جالب آنکه در دوره ایلخانان مغول، مسجدی به نام النخیله بر فراز آن ساخته شد که همچنان پابرجاست. این مکان نزد هر دو جامعه یهودی و مسلمان جایگاه مذهبی دارد؛ یهودیان آن را مدفن حزقیال نبی می‌دانند و مسلمانان به‌عنوان مقبره ذوالکفل، پیامبر مذکور در قرآن، به آن احترام می‌گذارند. در کنار قبر حضرت حزقیال، پنج قبر دیگر وجود دارند که گفته می‌شود متعلق به اصحاب ایشان هستند. در گذشته، یهودیان عراق به‌ویژه در ایامی مانند عید فصح (به یاد رهایی قوم اسرائیل از بردگی در مصر)، برای زیارت به این مکان می‌آمدند. پس از تحولات سیاسی، آرامگاه تحت نظارت اوقاف شیعه قرار گرفت و برخی بخش‌های آن مرمت شد.
آدرس مقبره ذى‌الکفل :عراق، استان بابل (مسیر جاده نجف به حله)، شهر الکفل، حدود ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی نجف، درست در جوار رود فرات، داخل بارگاه ذی‌الکفل (ع)
مسجد سهله
مسجد سهله از کهن‌ترین مساجد اسلامی است که در قرن اول هجری قمری توسط قبیله بنی‌ظفر یکی از طوایف قبیله بزرگ عبدالقیس در کوفه، نزدیک نجف اشرف، بنا شد. این مسجد با مساحت تقریبی ۱۷٬۵۰۰ متر مربع، ساختاری مستطیلی دارد و مناره‌ای ۳۰ متری در ضلع شرقی آن ساخته شده است. مسجد سهله در حدود ۲ کیلومتری شمال غربی مسجد کوفه و ۱۰ کیلومتری شمال شرقی حرم امام علی (ع) قرار دارد. بر اساس روایات شیعه، این مسجد محل اقامت برخی پیامبران مانند ادریس، ابراهیم و خضر بوده و در آینده، محل اقامت امام مهدی(عج) پس از ظهور خواهد بود. همچنین گفته می‌شود که همه پیامبران الهی در این مکان نماز خوانده‌اند. درون مسجد، مقام‌هایی منسوب به امامان سجاد و صادق (علیهماالسلام)، حضرت ابراهیم، ادریس و خضر(علیهم‌السلام) قرار دارد. کوتاه آنکه، این مسجد جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ شیعه داشته و هنوز هم دارد.
آدرس مسجد سهله: عراق، استان نجف، شهر کوفه، شرق مسجد کوفه، منطقه السهل، ۲ کیلومتری مرکز کوفه، ۱۰ کیلومتری شمال شرقی حرم مطهر امام علی (ع)
مسجد حنّانه
مسجد حنّانه از اماکن زیارتی شاخص نجف اشرف است که در شمال شهر و در فاصله‌ای حدود ۲٫۵ کیلومتر از حرم امام علی (ع) واقع شده است. این مسجد به‌دلیل دو رویداد تاریخی مورد توجه قرار گرفته است:
- عبور پیکر امام علی (ع) در مسیر تشییع شبانه از کوفه به نجف
- قرار گرفتن سر مبارک امام حسین (ع) در آن پس از واقعه کربلا
طبق روایات، زمین مسجد در هر دو حادثه ناله کرده و از همین‌رو به «حنّانه» شهرت یافته است. مساحت این مسجد حدود ۱۱٬۱۶۲ متر مربع برآورد شده که نزدیک به نیمی از آن مسقف است. این مکان طی قرون مختلف بازسازی شده و با معماری ساده‌ای که دارد، همچنان محل عبادت و زیارت شیعیان است. نزدیکی مسجد به مرقد کمیل بن زیاد و حرم امام علی (ع)، آن را به یکی از توقفگاه‌های مهم در مسیر زائران تبدیل کرده است.
آدرس مسجد حنّانه: عراق، نجف اشرف، مسیر نجف به کوفه، نزدیکی میدان ثورة العشرين، ۲ کیلومتری شمال مسجد کوفه
مسجد جامع كوفه
مسجد جامع کوفه از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مساجد اسلامی است که در شهر کوفه عراق قرار دارد. طبق روایات، این مسجد برای نخستین‌بار توسط حضرت آدم (ع) بنا شد و پس از فروکش طوفان نوح، حضرت نوح (ع) آن را بازسازی کرد. شکل‌گیری کنونی مسجد در سال ۱۷ هجری قمری به دستور سعد بن ابی‌وقاص و با پیشنهاد سلمان فارسی انجام شد. مساحت آن حدود ۱۱٬۱۶۲ متر مربع است و دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر، چهار مناره و پنج درب اصلی دارد. این مسجد محل شهادت امام علی (ع) در محراب نماز است و مقام‌هایی مانند مقام امام سجاد(ع)، حضرت خضر(ع) و دیگران در آن جای دارند. همچنین، مقابر مسلم بن عقیل، هانی بن عروه و مختار ثقفی در نزدیکی آن واقع شده‌اند. بر اساس برخی روایات، این مسجد در آینده مرکز فرماندهی امام مهدی(عج) خواهد بود و ورود به آن را موجب آمرزش گناهان دانسته‌اند.
آدرس مسجد جامع كوفه: عراق، شهر کوفه، مرکز تاریخی کوفه، خیابان مسجد، نزدیک به رود فرات، حدود ۱۰ کیلومتری شمال شرقی حرم امام علی (ع)
حرم مسلم بن عقيل
حرم مسلم بن عقیل در ضلع غربی مسجد جامع کوفه واقع شده و یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های نجف اشرف به‌شمار می‌رود. مسلم بن عقیل، پسرعموی امام حسین (ع)، در سال ۶۰ هجری به‌عنوان سفیر امام به کوفه آمد و پس از فشارهای سیاسی و خیانت برخی، در ۸ ذی‌الحجه همان سال به‌طرز فجیعی به شهادت رسید. مرقد او در صحن مشترکی با هانی بن عروه و مختار ثقفی قرار دارد که مساحت آن حدود ۵٬۳۴۴ متر مربع است. گنبد طلایی با ارتفاع ۲۸ متر و پوشش طلای فراوان، جلوه خاصی به این مکان بخشیده است. رواق‌های آینه‌کاری شده و نقوش هنری، فضای معنوی مناسبی برای زائران فراهم می‌کنند. باید توجه داشت که برای دسترسی به حرم از طریق مسجد کوفه و ورودی‌های جداگانه امکان‌پذیر است. این مکان، یادبودی از وفاداری و ایثار مسلم بن عقیل و نمادی از تاریخ پرحرف‌وحدیث کوفه است.
آدرس حرم مسلم بن عقيل: عراق، شهر کوفه، داخل مسجد کوفه، ضلع شمال شرقی شبستان اصلی، در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری حرم امام علی (ع)
آرامگاه مختار بن ابى عُبَيده ثَقَفى
آرامگاه مختار بن ابی عبیده ثقفی، از چهره‌های برجسته تاریخ شیعه، در مسجد کوفه و در زاویه جنوب غربی حرم مسلم بن عقیل قرار دارد. پس از شهادت مختار در سال ۶۷ هجری قمری به دست مصعب‌بن‌زبیر، پیکر او در نزدیکی قصرالاماره دفن شد؛ البته محل دقیق قبر وی تا مدت‌ها نامشخص بود. در قرن سیزدهم هجری، شیخ عبدالحسین تهرانی، معروف به شیخ العراقین، با جستجو در مسجد کوفه، سنگ قبری با نوشته‌ای به خط کوفی یافت که بر آن نوشته شده بود: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین». معنای آن عبارت بود از: «این قبر مختار بن ابی عبیده الثقفی، کسی که به دنبال انتقام حسین است». پس از شناسایی محل قبر، بنای آرامگاه بازسازی شد و ضریحی چوبی بر آن نصب گردید. ابن بطوطه، جهانگرد قرن هشتم هجری، در سفرنامه خود به زیارتگاه مختار اشاره کرده و آن را مانند ستاره‌ای درخشان توصیف کرد.
آدرس آرامگاه مختار بن ابى عُبَيده ثَقَفى: عراق، شهر کوفه، داخل مسجد کوفه، نزدیک آرامگاه مسلم بن عقیل
آرامگاه هانی بن عُروَه
آرامگاه هانی بن عروه، از یاران وفادار امام علی (ع)، در ضلع شمال غربی صحن مسلم بن عقیل و متصل به دیوار شرقی مسجد کوفه واقع شده است. هانی بن عروه مرادی، از بزرگان شیعه در کوفه و میزبان مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (ع)، بود. او در سال ۶۰ هجری قمری، به دستور عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید. پس از شهادت، پیکر هانی را در کنار دارالاماره کوفه به خاک سپردند. ضریح فعلی آرامگاه وی با گنبدی کاشی‌کاری شده که طی سال‌های اخیر بازسازی شده و در کنار مرقد مسلم بن عقیل و مختار ثقفی قرار دارد.
آدرس آرامگاه هانی بن عُروَه: عراق، شهر کوفه، داخل مسجد کوفه، جنب آرامگاه مختار و مسلم
آرامگاه ميثم تَمّار
آرامگاه میثم تمّار، از یاران وفادار امام علی (ع)، در جنوب غربی مسجد کوفه و نزدیک به خانه منسوب به امام علی (ع) واقع شده است. میثم در سال ۶۰ هجری قمری به دستور عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید و پس از چند روز توسط گروهی از خرمافروشان کوفه به‌طور مخفیانه در نزدیکی نهر آبی منطقه قبیله مراد دفن شد. ساختمان اولیه آرامگاه وی در قرن چهارم هجری توسط عضدالدوله دیلمی (بزرگ‌ترین امیر آل بویه) ساخته شد و در قرن سیزدهم هجری و سال ۱۳۸۲ توسط حاج محمد رشاد بن ناصر مرز بازسازی گردید. پروژه توسعه آرامگاه در سال ۲۰۱۲ با سرمایه‌ای نزدیک به چهار میلیارد دینار عراقی آغاز و مساحت بارگاه از ۴۰۰ به ۱,۲۰۰ متر مربع افزایش یافت. همچنین دو مناره ساخته و ضریح جدیدی از طلا و نقره با ابعاد ۵×۵×۴ متر در سال ۲۰۱۷ نصب شد.
آدرس آرامگاه ميثم تَمّار: عراق، نجف اشرف، مسیر نجف به کوفه، کنار جاده اصلی، حدود ۵ کیلومتری شرق حرم مطهر امام علی (ع)
قصر دارالامارة یا مقر والى كوفه
قصر دارالامارة در کوفه، یکی از نخستین بناهای اسلامی است که در سال ۱۷ هجری قمری (۶۳۸ میلادی) به فرمان سعد بن ابی‌وقاص و با نظارت معمار ایرانی روزبه بن بُزرجمهر (ابن مقفع) ساخته شد. این قصر در مجاورت مسجد جامع کوفه قرار دارد و از آجرهای پخته‌شده با کیفیت بالا ساخته شده است. دارالإمارة به‌عنوان مقر فرمانداران کوفه در ادوار مختلف، شاهد روادید تاریخی مهمی بوده است. امام علی (ع) با وجود اهمیت این مکان، از اقامت در آن خودداری کرد و مسجد جامع کوفه را به‌عنوان مرکز خلافت خود برگزید. از نظر معماری، قصر مورد اشاره دارای دیوارهای ضخیم به طول حدود ۱۷۰ متر و ضخامت ۴ متر بود که توسط برج‌های نیم‌دایره‌ای تقویت می‌شد. حفاری‌های باستان‌شناسی سه لایه ساختاری را در این بنا شناسایی کرده‌اند که به دوره‌های مختلف اسلامی بازمی‌گردند.
آدرس قصر دارالامارة: عراق، شهر کوفه، مجاور مسجد کوفه، بخش جنوب شرقی مسجد، بقایای باستانی قصر دارالامارة، حدود ۱۰ کیلومتری حرم امام علی (ع)
مقام يونس عليه السلام
مقام یونس علیه‌السلام در شرق مسجد کوفه و در مجاورت رود فرات، یکی دیگر از مکان‌های زیارتی و تاریخی در نجف اشرف است. این زیارتگاه در نخلستان‌های اطراف کوفه واقع شده و به‌عنوان مکانی مقدس برای مسلمانان شناخته می‌شود. برخی منابع تاریخی، قدمت این مکان را به سده ششم هجری نسبت می‌دهند. در داخل این مقام، محرابی وجود دارد که به باور برخی، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در آن نماز گزارده‌اند. بااین‌حال، آرامگاه اصلی و منسوب به حضرت یونس علیه‌السلام در شهر موصل واقع در شمال عراق قرار دارد. البته در برخی روایات این‌چنین آمده که پیکر ایشان پس از وفات در کوفه قرار داشت و سپس به موصل منتقل شده است. به هر ترتیب، مقام یونس علیه‌السلام نیز طی سال‌های اخیر مورد بازسازی قرار گرفته و در سال ۲۰۱۸ میلادی همراه با مسجد الحمراء مجددا افتتاح شد.
آدرس مقام يونس عليه‌السلام: عراق، نجف اشرف، قبرستان وادی‌السلام، نزدیک مقام حضرت حجّت (عج)، شمال شرقی صحن علوی، در فاصله کمتر از ۲ کیلومتری حرم مطهر
سخن پایانی
نجف اشرف، فراتر از یک مقصد زیارتی برای مسلمانان، مجموعه‌ای از مکان‌های تاریخی، مذهبی و فرهنگی است که پیوندی عمیق با هویت شیعی دارد. اکنون دیگر خود به این حقیقت واقف شده‌اید که حضور در این شهر تنها مبنی بر زیارت حرم امام علی (ع) تلقی شود؛ چراکه فرصت‌های متعددی برای آشنایی با چهره‌هایی تأثیرگذار در تاریخ اسلام، از میثم تمار و کمیل بن زیاد گرفته تا مختار ثقفی و هانی بن عروه به دست خواهید آورد. بازدید از این مکان‌ها می‌تواند درک تازه‌ای از مفاهیم ولایت، ایثار، رشادت و عدالت برایتان به‌همراه داشته باشد. پس اگر می‌خواهید سفری داشته باشید که هم بُعد معنوی داشته باشد و هم نگاهی تازه به تاریخ اسلام، نجف اشرف انتخابی تحسین‌برانگیز است. حال شما بگویید که آیا تجربه‌ای از سفر به نجف اشرف یا پرسشی درباره مکان‌های زیارتی این شهر دارید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.