جاهای دیدنی خلخال | تلفیقی از طبیعت، تاریخ و روستاهای دیدنی در اردبیل
بهاره بهرامی تقریباً همه ما حتی اگر هیچ‌وقت به خلخال سفر نکرده باشیم، اسم جاده اسالم به خلخال را شنیده‌ایم؛ جاده‌ای زیبا، کوهستانی و سرسبز که استان گیلان را به استان اردبیل متصل می‌کند. این جاده در واقع تنها بخش کوچکی از جذابیت‌های شهر خلخال است. خلخال با قدمتی نزدیک به ۴ هزار سال در جنوب‌شرقی استان اردبیل واقع شده است. موقعیت جغرافیایی خاص، رودخانه‌های پرآب و روستاهای تاریخی باعث شده‌اند که خلخال یکی از پرگردشگرترین شهرهای اردبیل به‌حساب آید. بااین‌حال، بسیاری از جاذبه‌های خلخال به‌اندازه جاده معروف آن شناخته شده نیستند و به همین دلیل در ادامه قصد داریم مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و مذهبی این شهر را به شما معرفی کنیم.
روستاهای دیدنی خلخال
از مهم‌ترین جاذبه‌های خلخال می‌توان به روستاهای قدیمی آن اشاره کرد که هرکدام جذابیت خاصی دارند که طبیعت زیبا تنها بخشی از آن‌ها هستند.
روستای لرد
روستای لِرد بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین روستای استان اردبیل است که در ۳۵ کیلومتری شهر خلخال قرار دارد. لرد در دامنه شرقی کوه آق‌داغ قرار گرفته و زمستان‌های بسیار سردی دارد؛ بنابراین بهترین زمان بازدید ازاین‌روستا بهار و تابستان است. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های این روستا، چشمه‌آبشار سیبیه‌خانی است که طولانی‌ترین چشمه‌آبشار ایران شناخته می‌شود. این آبشار طبیعی با طول ۱۸۰ متر در منطقه حفاظت‌شده آق‌داغ قرار دارد و بخشی از آب رودخانه‌های زال و قزل‌اوزن را تأمین می‌کند. البته این روستا جاذبه‌های دیگری هم دارد که عبارت‌اند از: غار سنگی کوخول عنبر، بقعه امامزاده محمد و دشت شقایق‌ها.
روستای اندبیل
روستای اندبیل با وسعتی نزدیک به ۲۲۰۰ هکتار در ۳ کیلومتری شمال‌شرقی شهر خلخال قرار گرفته است. این روستا در دامنه کوه و کنار جنگل‌های باغرو و خانقاه واقع شده و به همین دلیل آب‌وهوای سردی در زمستان دارد؛ بنابراین بهترین زمان دیدن این روستا بهار و تابستان است.
اندبیل جاذبه‌های تاریخی و طبیعی زیادی دارد. از یک‌سو وجود آثار کهنی مثل قلعه و آتشکده کفو و گورستان قدیمی قدمت طولانی سکونت در این منطقه را نشان می‌دهند و از سوی دیگر جاذبه‌هایی همچون رودخانه اندبیل، جنگل‌های بلوط و ممرز و چشمه میرعدیل نشان از طبیعت زیبای آن دارند.
روستای برندق
روستای برندق در بخش خورش رستم شهرستان خلخال قرار دارد. این روستا حدود ۱۰۰۰ متر از سطح دریا بالاتر است و با خلخال تنها ۷۵ کیلومتر فاصله دارد. از آنجا که برندق در میان یک دره سرسبز واقع شده، تابستان‌های آن بسیار خنک و مطبوع است و همین باعث می‌شود که مقصد خوبی برای یک سفر تابستانه باشد. آنچه باعث جذابیت برندق شده جاذبه‌های طبیعی آن است که از جمله آن‌ها می‌توان به رودخانه‌ای که از میان روستا می‌گذرد، باغ‌های سرسبز و آبشار برندق اشاره کرد.
روستای کزج
روستای کزج در دهستان خورش رستم و در فاصله ۵۴ کیلومتری از شهرستان خلخال قرار دارد. یکی از عواملی که باعث شهرت این روستا شده، معماری پلکانی خانه‌ها و بافت سنتی آن است. با توجه به اینکه کزج یک روستای کوهستانی به‌حساب می‌آید، بهترین زمان بازدید از آن، فصل تابستان است که آب‌وهوا دلپذیر و طبیعت در زیباترین حالت خود قرار دارد.
در این منطقه میزان بارش‌ها بسیار زیاد است و همین باعث شده که این روستا علاوه بر طبیعت بکر و زیبایی که دارد، به لحاظ کشاورزی و باغداری هم پررونق باشد. به همین دلیل است که در این روستا باغ‌های میوه زیادی مانند گلابی، توت، آلبالو و گیلاس وجود دارد. ناگفته نماند که رودخانه پرآب قزل‌اوزن نیز از میان باغ‌ها و کوچه‌های این روستا می‌گذرد که تأثیر آن را نمی‌توان نادیده گرفت.
جاذبه‌های طبیعی خلخال
خلخال به خاطر موقعیت کوهستانی و هم‌جواری با رشته‌کوه‌های تالش و آق‌داغ، یکی از غنی‌ترین مناطق ایران از نظر طبیعت بکر محسوب می‌شود. ازاین‌رو در این قسمت قصد داریم مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی خلخال را به شما معرفی کنیم.
جاده اسالم به خلخال
جاده اسالم به خلخال یکی از مشهورترین و زیباترین جاده‌های جنگلی ایران است که استان گیلان را به جنوب استان اردبیل متصل می‌کند. این مسیر ۷۰ کیلومتری از شهر اسالم آغاز می‌شود و پس از گذر از ارتفاعات سرسبز و مناطق کوهستانی به شهر خلخال می‌رسد. این جاده به دلیل ارتفاع زیاد و فاصله کمی که با دریای خزر دارد، بیشتر ایام سال بارانی یا مه‌آلود است و حتی در تابستان هم هوا خنکی دارد.
البته جذابیت جاده اسالم به خلخال تنها به مسیر پرپیچ‌وخم و جنگل‌های انبوه خلاصه نمی‌شود. رودخانه‌ای پرآب، دشت گل‌های شقایق در بهار، گله‌های دام، روستاهای کوچک و مناظر طبیعی از مهم‌ترین جاذبه‌های این جاده هستند.
ییلاق دشته
ییلاق دشته یکی از مناطق خوش آب‌وهوای استان اردبیل است که در مسیر جاده اسالم به خلخال قرار دارد. این منطقه در ارتفاع حدود ۲۱۸۰ متری از سطح دریا قرار دارد و به همین دلیل تابستان‌های خنک و زمستان‌های بسیار سردی دارد؛ بنابراین بهترین زمان بازدید از آن اواخر بهار و تابستان است که مراتع در سرسبزترین حالت خود قرار دارند. از جذابیت‌های ییلاق دشته می‌توان به مراتع وسیع و سرسبز، رودخانه‌ها و آبشارهای کوچک، حضور عشایر کوچ‌نشین در تابستان و کلبه‌های روستایی اشاره کرد.
قله آق‌داغ
قله آق‌داغ با ارتفاع ۳۳۰۹ متر در فاصله حدود ۵۰ کیلومتری شهر خلخال قرار دارد. این قله بعد از سبلان، دومین قله مرتفع استان اردبیل به‌حساب می‌آید. با توجه به اینکه آب‌وهوای این منطقه سرد است، بهترین زمان برای صعود یا بازدید از طبیعت اطراف آق‌داغ فصل بهار و تابستان خواهد بود.
در دامنه‌های سرسبز کوه آق‌داغ چند چشمه پرآب وجود دارد که بخشی از آب رودهای اطراف را تأمین می‌کنند. اگر قصد صعود به این قله را دارید، لازم است بدانید که بهترین مسیر صعود از روستای مره‌جین شروع می‌شود. نکته مهم اینکه آق‌داغ بخشی از منطقه حفاظت‌شده‌ای به همین نام است که زیستگاه گونه‌های جانوری مختلفی مانند کبک، خرس و پلنگ محسوب می‌شود.
رودخانه قزل اوزن
رودخانه قزل‌اوزن یکی از طولانی‌ترین رودهای ایران است که حدود ۵۰۰ کیلومتر طول دارد و از ارتفاعات چهل‌چشمه در شهرستان دیواندره استان کردستان سرچشمه می‌گیرد. این رود پس از عبور از استان‌های کردستان، زنجان، آذربایجان شرقی و اردبیل، در استان گیلان به همراه رود شاهرود، سفیدرود را تشکیل می‌دهد.
بخش قابل‌توجهی از مسیر این رود در استان زنجان قرار دارد، اما نکته جالب اینجاست که سالانه حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب این رودخانه از منطقه قزل‌اوزن خلخال تأمین می‌شود. در واقع ودخانه‌های متعدد خلخال مانند هیروچایی، نورعلی‌چایی، کالارچایی و چلنبرچایی به قزل‌اوزن می‌پیوندند. در اهمیت این رود در خلخال همین بس که بسیاری از روستاهای گردشگری آن مانند کزج و هشجین در کنار همین رود شکل گرفته اند.
خلخال سویی
خلخال سویی نام جویباری در شهرستان خلخال است که از ذوب برف‌ها و یخ‌های ارتفاعات دربند هواشان سرچشمه می‌گیرد. این جویبار پس از طی حدود ۴۰ کیلومتر به رودخانه خلخال‌چایی می‌پیوندد و در ادامه از طریق رودخانه قزل‌اوزن به دریای خزر می‌ریزد.
مسیر حرکت خلخال سویی پوشیده از طبیعت بکر، درختان و چشم‌اندازهای کوهستانی است و به همین دلیل یکی از بهترین جاهای خلخال برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهپیمایی به‌حساب می‌آید. نکته دیگر اینکه این جویبار در کنار رودهای مهم منطقه مانند شاهرود و قره‌سو، بخشی از منابع آبی خلخال را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل نقش مهمی به لحاظ کشاورزی دارد.
آبشار نوده
آبشار نوده در دامنه کوه آق‌داغ و در ۴ کیلومتری روستای نوده و ۱۵ کیلومتری شهر هشجین واقع شده است. این آبشار که حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد، از میان صخره‌های آهکی کوهستان به سمت پایین می‌آید و یکی از خاص‌ترین جاذبه‌های طبیعی این منطقه به‌حساب می‌آید. اگر قصد دیدن این آبشار را داشتید، بهتر است فصل بهار و تابستان را انتخاب کنید که طبیعت اطراف سرسبز و پرآب است.
محیط اطراف آبشار نوده پر از گیاهان دارویی همچون گلپر، آویشن، نعناع و پونه است و به همین دلیل در بهار و تابستان بوی خوبی را در این منطقه احساس خواهید کرد. اگر هم به پیاده‌روی در طبیعت علاقه دارید، می‌توانید در جنگل‌ها و دره‌های اطراف پیاده‌روی کنید.
آبشار نره‌گر
آبشار نره‌گر یکی از مرتفع‌ترین و زیباترین آبشارهای استان اردبیل است که در ۳۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان خلخال و در نزدیکی روستای اسبو قرار دارد. این آبشار از دل کوه‌های سر به فلک کشیده اسبو سرچشمه می‌گیرد. بهترین زمان بازدید از نره‌گر فصل بهار و تابستان است که آبشار پرآب و خروشان است.
اطراف آبشار پر از درختان گردو، چمنزارها و گل‌های خودرو است و به همین دلیل در مسیر رسیدن به آبشار مناظر فوق العاده ای را خواهید دید. در پایین‌دست آبشار هم چشمه «تبه‌گیره‌خانی» قرار دارد که آب آشامیدنی و بخشی از نیاز آبی روستا را تأمین می‌کند.
چشمه میر عدیل
چشمه میرعدیل که در گویش محلی با نام بیلدیر بولاغی شناخته می‌شود، در ۵ کیلومتری شرق شهر خلخال و در روستای اندبیل قرار دارد. این چشمه یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های منطقه است که تقریباً در تمام طول سال آب زلال و سردی دارد.
اما آنچه باعث جذابیت چشمه میرعدیل شده، مسیر پلکانی آن است که توجه طبیعت گردان و علاقه‌مندان به عکاسی از طبیعت را به خود جلب کرده است. نکته مهم اینکه این چشمه علاوه بر جنبه تفریحی، اهمیت اقتصادی هم دارد؛ چرا که از آب آن برای پرورش ماهی قزل‌آلا استفاده می‌شود.
آبشار آقبلاغ
آبشار آقبلاغ که با نام چشمه‌آبشار سیبیه‌خانی نیز شناخته می‌شود، در روستای لرد واقع شده است. این آبشار در دامنه‌های کوه آق‌داغ قرار دارد و با ارتفاع تقریبی ۱۸۰ متر، بلندترین چشمه‌آبشار ایران محسوب می‌شود. سرچشمه اصلی آن این آبشار در واقع چشمه آقبلاغ است که بلافاصله بعد از خروج از زمین به شکل آبشاری خروشان به سمت پایین سرازیر می‌شود.
طبیعت اطراف آقبلاغ پوشش گیاهی متنوعی دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به گلپر و قارچ کوهی اشاره کرد. با توجه به اینکه این آبشار در منطقه حفاظت‌شده آق‌داغ قرار دارد، دور از انتظار نیست که پرندگانی مانند کبک و بلبل راهم در این منطقه ببینید.
دریاچه نئور
دریاچه نئور یکی از جاذبه‌های طبیعی شمال‌غرب ایران است که در مرز استان‌های اردبیل و گیلان و در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اردبیل قرار دارد. این دریاچه کوهستانی در ارتفاعات تالش جای گرفته و به دلیل اقلیم سرد و پر بارشی که دارد، بیشتر ایام سال پر آب است.
نئور در اصل از دو قسمت بزرگ و کوچک تشکیل شده که در فصل بهار با ذوب برف‌ها به هم می‌پیوندند و دریاچه‌ای وسیع با مساحت نزدیک به ۲۲۰ هکتار را شکل می‌دهند. محیط اطراف دریاچه نئور تنوع گیاهی و جانوری غنی دارد؛ از گیاهان دارویی مانند بابونه و شبدر گرفته تا پرندگان مهاجر و پستانداران وحشی. درمجموع می‌توان این‌طور گفت که این دریاچه و محیط اطرافش برای طبیعت‌گردی، پیاده‌روی، کوهنوردی و حتی ماهیگیری (به‌ویژه قزل‌آلای رنگین‌کمانی) جای خوبی به‌حساب می‌آید.
غار هفت‌خانه
غار هفت‌خانه یا «یدی‌دام» در نزدیکی روستای گرمخانه و در ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی خلخال قرار دارد. دهانه اصلی غار در بخش شرقی واقع شده و دسترسی خوبی برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و غارنوردی دارد. این غار از هفت تالار کوچک تشکیل شده که پشت سرهم قرار دارند و هرکدام به‌طور میانگین سه متر ارتفاع دارند. در تالارهای اول نشانه‌هایی از سکونت انسان پیدا شده است که نشان از قدمت این غار دارند.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی خلخال
همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم خلخال قدمت بسیار زیادی دارد و به همین دلیل جاذبه‌های تاریخی متعددی هم دارد که در ادامه برخی آن‌ها را معرفی خواهیم کرد:
گورستان تاریخی شمس‌آباد
گورستان شمس‌آباد در روستایی به همین نام و نزدیک به رودخانه قزل‌اوزن واقع شده است. این گورستان بیش از ۱۳۰۰ سال قدمت دارد و یکی از آثار تاریخی ارزشمند خلخال به‌حساب می‌آید.
از مهم‌ترین بخش‌های این گورستان می‌توان به سه مقبره بسیار قدیمی اشاره کرد که روی آن‌ها عباراتی به خط کوفی حک شده است که نشان از قدمت تاریخی قبرستان دارند. اهالی روستا بر این باور هستند که اگر سر قوچ سنگی که روی یکی از مقبره‌ها قرار دارد را در رودخانه بشویند، باران خواهد بارید.
حمام نصر
حمام نصر یکی از بناهای دوره قاجار است که در بافت قدیمی بازار خلخال، در محله غازیلر و کنار رودخانه نورعلی‌چای قرار گرفته است. این حمام در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۳۴۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. حمام نصر کاملاً به سبک معماری قاجاری ساخته شده است و گواه آن را می‌توان در سربینه، گرمخانه و خزینه‌های آن دانست.
پل پردلیس
پل پردلیس در ۴ کیلومتری روستای افشار و بر روی رودخانه قزل‌اوزن ساخته شده است. این پل تاریخی در مسیر شاهراه ارتباطی میانه–اردبیل قرار دارد و در واقع در باریک‌ترین بخش رودخانه ساخته شده است. این پل حدود ۹۴ متر طول دارد و در ابتدا ۹ دهانه داشت؛ اما امروزه تنها ۵ دهانه از آن باقی‌مانده است.
خانه نصیری
خانه نصیری یکی از بناهای تاریخی شهر خلخال است که قدمتش به سده‌های ۱۰ تا ۱۳ هجری قمری می‌رسد. این خانه در خیابان شهید دستغیب واقع شده و در سال ۱۳۸۶ در لیست آثار ملی کشور قرار گرفت.
اماکن مذهبی خلخال
خلخال علاوه بر موارد بالا، زیارتگاه‌های متعددی هم دارد که در واقع جزئی از هویت مذهبی منطقه را شکل می‌دهند.
امامزاده عبدالله کلور
امامزاده سیدعبدالله(ع) از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است و در یک کیلومتری شهر کلور، کنار رودخانه شاهرود و چشمه معروف «جیگیزات» قرار دارد.
امامزاده سید احمد معراجی
امامزاده سید احمد معراجی در روستای ایسبو قرار دارد و آرامگاه یکی از علمای برجسته منطقه است که در سال ۱۳۴۱ درگذشت. او سال‌ها راهنمای مردم بود و به همین دلیل زیارتگاهش نزد اهالی اهمیت خاصی دارد.
زیارتگاه سید محمد صالح
زیارتگاه سید محمد صالح یکی دیگر از مکان‌های مذهبی خلخال است که علاوه بر بعد معنوی، معماری و تزئینات زیبایی هم دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کاشی‌کاری‌های رنگی اشاره کرد.
زیارتگاه پیرتقی
زیارتگاه پیرتقی در نزدیکی پل معلق معروف پیرتقی و در بخش خورش رستم قرار گرفته است. این زیارتگاه از قدیمی‌ترین مکان‌های مذهبی خلخال محسوب می‌شود و همچنان برای مردم محلی جایگاه خاصی دارد.
مناطق تفریحی و گردشگری خلخال
آخرین بخشی که معرفی خواهیم کرد مناطق تفریحی و گردشگری خلخال هستند که لیست جاذبه‌های این شهر را کامل می‌کنند. برخی از معروف‌ترین جاذبه‌های تفریحی این منطقه عبارت‌اند از:
آبگرم کوثر
آبگرم کوثر در فاصله ۲۲ کیلومتری خلخال و در ارتفاع ۱۷۲۰ متری از سطح دریا قرار دارد. این آبگرم خواص درمانی متعددی برای بیماری‌های اعصاب، پوستی، متابولیکی و گوارشی دارد و یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های توریستی خلخال به‌حساب می‌آید.
پل معلق پیرتقی
پل معلق پیرتقی در ۱۰ کیلومتری شهر هشتجین، بین تونل ۹ و ۱۰ جاده خلخال–سرچم قرار دارد. این پل ۱۶۵ متر طول، ۶۰ متر ارتفاع و تنها یک متر عرض دارد. پل پیرتقی در ابتدا به‌صورت موقت برای پروژه‌های سدسازی ساخته شده بود؛ اما بعدها به یکی از نمادهای گردشگری خلخال تبدیل شد.
منطقه گردشگری ازنو (ازناو)
ازنو یا ازناو در ۷ کیلومتری جنوب‌غربی هروآباد و کنار روستای خوجین واقع شده است. این تفرجگاه در واقع از چندین چشمه، کوه، غار و باغ‌های سرسبز تشکیل شده است و به همین دلیل هم طبیعت زیبایی دارد و هم از آب‌وهوای خنکی برخوردار است.
منطقه گردشگری فینارود
در جنوب خلخال و بالادست روستای خوجین، منطقه‌ای سرسبز و خوش آب‌وهوا به نام فینارود یا «فیین» وجود دارد. این منطقه یکی از بکرترین دالان‌های آب‌وهوایی خلخال محسوب می‌شود. این منطقه علاوه بر داشتن چشم‌اندازهای زیبا از جنگل، مراتع و کوهستان‌های اطراف، چند رودخانه هم دارد و در واقع مثل یک بهشت کوچک برای طبیعت‌دوستان به‌حساب می‌آید.
جمع بندی
خلخال به لطف طبیعت سرسبز، رودخانه‌ها و آبشارهای پر آب و همین‌طور آب‌وهوای خنکی که در تابستان دارد، یکی از شهرهای گردشگری شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود. البته که جاذبه‌های این منطقه فقط به طبیعت خلاصه نمی‌شود و در واقع هر سلیقه‌ای که داشته باشید، قطعاً بدون خاطرات خوش از این شهر خارج نخواهید شد. پس دفعه بعد که وارد جاده اسالم به خلخال شدید، حتماً به داخل شهر بروید و از این منطقه پرجاذبه دیدن کنید.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.