کاخ مرمر رامسر | نگینی درخشان در دل جنگل های سبز شمال
مبینا قراباغی اگر اهل سفر تابستانی هستید، جایی مثل کاخ مرمر رامسر نشان می‌دهد که دیدنی‌های این شهر فقط به طبیعت بکر و ساحل و جنگل‌های هیرکانی خلاصه نمی‌شود. بنایی تاریخی با معماری چشمگیر که زمانی اقامتگاه تابستانی رضاشاه و محمدرضا پهلوی بوده است. این کاخ در دل باغی شش هکتاری طی چهار سال ساخته شد، با نمای مرمر سفید، ستون‌های بلند و فضای سبز عطرآگین و چشم‌نوازش، هنوز هم نشانی از شکوه آن دوران را در خود دارد. امروز این بنا به موزه‌ای تبدیل شده که آثار تزیینی، معماری اصیل و فضای سلطنتی آن برای بسیاری از گردشگران جذاب است. اگر قصد دارید در سفر تابستانی‌تان به رامسر، هم از طبیعت بهره ببرید و هم به گذشته نگاهی بیندازید، ادامه این مطلب هر آنچه باید را در اختیارتان خواهد گذاشت.
معرفی کاخ مرمر
کاخ مرمر رامسر، یکی از نمونه‌های برجسته معماری پهلوی اول در شمال کشور است که در میان باغی بالغ بر شش هکتار قرار دارد. این کاخ با زیربنایی حدود ۶۰۰ مترمربع، بین سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ به دستور رضاشاه ساخته شد و به‌دلیل استفاده از مرمر سفید با رگه‌های قرمز، ستون‌های بلند ۱۰ متری و دو مجسمه ببر مرمرین در ورودی، شهرت یافته است. نمای ایوان از یک قطعه سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده و تالار مرکزی آن با فرش دستباف ۸۲/۵ متری تزئین شده است. پس از انقلاب 57، این بنا به تماشاگه خزر تبدیل شد و اکنون موزه‌ای فعال با مجموعه‌ای از مبلمان آنتیک، تابلوهای هنری، شمعدان‌ها، آثار برنزی و مرمرین است.
کاخ مرمر رامسر کجاست؟
کاخ مرمر رامسر در جنوب‌شرقی شهر رامسرِ استان مازندران، واقع شده است. این کاخ تاریخی درست روبه‌روی هتل قدیم رامسر در میدان انقلاب و خیابان شهید رجایی قرار دارد و تنها حدود ۶ کیلومتر (تقریبا ۱۲ دقیقه با ماشین) از مرکز شهر فاصله دارد. اگر از تهران یا ساری به دیدار این کاخ می‌آیید نیز موقعیت خوبی دارد: رامسر در حدود ۲۱۸ کیلومتر از تهران و ۲۵۲ کیلومتر از ساری فاصله دارد. فرودگاه رامسر نیز نزدیک این کاخ است و فقط ۴ کیلومتر با آن فاصله دارد؛ پس حتی اگر با هواپیما سفر کرده‌اید، مسیر کوتاه و آسانی برای رسیدن به کاخ دارید.
تاریخچه کاخ مرمر رامسر
کاخ مرمر رامسر بین سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ هجری شمسی به دستور رضاشاه ساخته شد و در سال ۱۳۱۶ به بهره‌برداری رسید؛ هدف از ساخت آن، فراهم شدن اقامتگاهی تابستانی برای خانواده سلطنتی در دل جنگل و مشرف به دریای خزر بود. پس از تغییرات ناشی از رخداد سوم شهریور 1320، محمدرضا پهلوی نیز از آن استفاده می‌کرد و حتی مراسمی ویژه مانند ماه‌عسل با ثریا اسفندیاری (دومین همسر شاه و ملکه وقت ایران) در آن برگزار شده است. پس از انقلاب 57، کاخ مرمر تحت مالکیت بنیاد مستضعفان قرار گرفت؛ در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ثبت و یک سال بعد، پس از مرمت در اسفند ۱۳۷۹ با عنوان «تماشاگه خزر» به‌عنوان موزه و فضای فرهنگی افتتاح شد.
معماری کاخ مرمر رامسر
معماری کاخ مرمر رامسر ترکیبی خاص و حسّاس از سبک‌های ایرانی، اروپایی و عناصر کلاسیک هلنی است که با دقت و ظرافت طراحی شده است. بنای مستطیل‌شکل با حدود ۶۰۰ مترمربع زیر بنا، چهار ستون مرمرِ یکپارچه ۱۰ متری در ایوان دارد که با نقوش گل نیلوفر آبی حجاری شده‌اند. این ستون‌ها و سقف‌های گچی رنگ‌آمیزی‌شده، جلوه‌ای چشمگیر به فضای داخلی بخشیده‌اند. ستون‌ها و بدنه کاخ از سنگ مرمر اونیک مشهد با قطر تقریبا ۳۰ سانتی‌متر تشکیل شده‌اند. کف اتاق‌ها را پارکت‌هایی از چوب‌هایی همچون سرو آزاد کانادایی، گردو، ملچ و فوفول پوشانده‌اند که طرح‌های هندسی و مهندسی جذابی دارند. پنجره‌ها چوبی و هنرمندانه منبت‌کاری‌شده است و شبکه عبور نور آفریده‌اند. ایوان این کاخ مزین به حوضی فیروزه‌ای است که نمای بازتابی کاخ را به نمایش می‌گذارد.
بخش های مختلف کاخ مرمر رامسر
کاخ مرمر رامسر در زمینی به وسعت حدود ۶۰ هزار مترمربع ساخته شده و با معماری باشکوه، باغ گیاه‌شناسی، تزئینات هنری و عناصر طبیعی، مقصدی منحصربه‌فرد برای گردشگران است. باغ گیاه‌شناسی سلطنتی با گونه‌های نادر و مرکبات اصلاح‌شده جلوه‌ای علمی و زیباشناسانه دارد. در حوض مرکزی روبه‌روی ایوان، آب چشمه و گاهی ماهی‌های تزئینی زیبایی دیده می‌شود. هال اصلی با فرش ۸۲ متری و مبلمان کلاسیک، جلوه‌ای از شکوه و سلیقه مثال‌زدنی پهلوی را به نمایش می‌گذارد. ایوان مرمرین با ستون‌های ۱۰ متری و نقش گل نیلوفر، نمادی از معماری هلنی است. اتاق‌های جانبی مجلل، ورودی جنوبی با ببرهای مرمرین و تزئینات داخلی اصیل مانند آینه‌کاری، چلچراغ و تابلوهای نقاشی، همگی ترکیبی از هنر ایرانی و اروپایی را بازتاب می‌دهند. جهت آشنایی لازم با بخش‌های مختلف این کاخ مرمرین، ادامه مطلب را با دقت بیشتری بخوانید.
باغ گیاه شناسی سلطنتی
باغ گیاه‌شناسی سلطنتی کاخ مرمر، در مساحتی بالغ بر ۶۰,۰۰۰ مترمربع واقع شده و مجموعه‌ای بی‌مانند از بیش از ۱٬۸۰۰ گونه گیاهی شامل مرکبات اصلاح‌شده، درختان کاج و سرو، باغ کیوی، باغ بامبو و باغ چای است. یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های این باغ، حضور گیاه آنوبیاس برهنه با قدمت تقریبی ۴۰۰ میلیون سال است — این گونه، نخستین‌بار در خاورمیانه در این مجموعه کاشته شد. همچنین وجود درخت کاجی با ارتفاع ۲۳ متر و قطر بیش از ۱/۵ متر، معروف به «چهارشاخ»، جذابیت فضای سبز را دوچندان کرده است. باغ گیاه‌شناسی ضمن آنکه ارزش تزئینی دارد، با معرفی گونه‌های کمیابی مانند پسیلوتوم نودم و مرکبات مقاوم‌شده، میراثی از تلاش‌های علمی دوران پهلوی را به نمایش می‌گذارد.
حوض مرکزی کاخ
حوض مرکزی کاخ مرمر رامسر، به‌صورت دایره‌ای و محاط‌شده با سنگ مرمر، درست در محور تقارن ایوان جلویی کاخ قرار گرفته است. این حوض که از آب تاریخی یک چشمه تامین می‌شود، گاهی با آزادسازی ماهیان خاویاری تزئین می‌شود تا گرمازدایی بصری و صوتی را برای بازدیدکنندگان فراهم آورد. ارتفاع حوض تا حدودی اندک است و با گذشتن از ۱۱ پله شمالی، چشم‌انداز کاخ را برای گردشگران آشکار می‌شود. طراحی کم‌ارتفاع و بازتاب ستون‌های مرمرین ایوان در آب، تاثیری چشمگیر در ایجاد آرامش و توازن بصری دارد. از دید اقلیمی، این عنصر آبی در محیط مرطوب رامسر نقش خنک‌کننده را ایفا می‌کرده است. البته روایت‌هایی نیز حکایت از آن دارد که این حوض به‌عنوان نمادی از ارتباط بین معماری و طبیعت در سبک باغ ایرانی در دوره پهلوی اول شناخته می‌شود.
هال و تالار مرکزی
در کاخ موزه مرمر رامسر، هال و تالار مرکزی نقشی کلیدی در معماری این عمارت تاریخی ایفا می‌کند. با ورود به بنا، این فضای مستطیل‌شکل و بزرگ نخستین بخش داخلی است که چشم گردشگران را به خود جلب می‌نماید. تالار مرکزی دو اتاق جانبی شرقی و غربی را به هم متصل کرده و دسترسی به سالن پذیرایی و کنفرانس را فراهم می‌کند؛ فرشی پشمی با اندازه حدود ۸۲/۵ متر مربع، اثری دستباف از هنرمندان کرمانی بر کف این فضا گسترده شده است. ارتفاع کف تالار از سطح باغ دو متر بوده و از آن‌جا یک زیرزمین تقویت‌شده برای مقاوم‌سازی در برابر زلزله می‌رسد که البته برای بازدیدکنندگان قابل دسترسی نیست. سقف و دیوارهای هال، پوشیده از گچ‌بری‌های هنرمندانه با طرح‌های گیاهی، حیوانی و گاه چهره‌های انسانی است—نشانگر تاثیر هنر یونانی و احتمالا هنرمندان غیرایرانی در طراحی این کاخ است.
ایوان مرمرین
در کاخ مرمر رامسر، ایوان مرمرین جلوه‌ای از هنر و اقتدار دوره پهلوی ارائه می‌کند. این ایوان یکپارچه از سنگ مرمر سفید با رگه‌های قرمز مشهد نقش بسته و چهار ستون حجاری‌شده 10 متری با الهام از سرستون‌های هلنی، ورودی را مزین کرده‌اند. کف ایوان با ۱۱ پله مرمری به تالار مرکزی منتهی می‌شود و آینه‌کاری‌های سقف آن با گچ‌بری‌های رنگی از حیوانات، گیاهان و چهره‌هایی از انسان، هماهنگی در خور ستایشی با فضای اطراف ایجاد کرده است. ایوان مشرف به باغ و حوض مرکزی، امکان مشاهده ترکیب شاهکار معماری و چشم‌انداز طبیعی را فراهم می‌سازد؛ فضایی که در آن تاریخ و طبیعت در هم تنیده شده‌اند و دیگر امکان تمایز میان این دو میسر نیست.
ستون های هلنی حجاری شده
در کاخ مرمرین رامسر، ستون‌های هلنی حجاری‌شده بخش مهمی از نمای ایوان را تشکیل می‌دهند. چهار ستون شگرف از سنگ مرمر یک‌تکه، هر یک به ارتفاع حدود ۱۰ متر، با طرح گل نیلوفر آبی الهام‌گرفته از معماری یونانی ساخته شده‌اند. بدنه ستون‌ها دارای هشت قوس نیم‌دایره‌ای است که جلوه‌ای موزون و متقارن به ورودی می‌بخشد. این ستون‌ها تاج و پایه‌ای استوار دارند که با مهارتی دقیق و ظریف تراشیده شده و ترکیبی از ایستادگی و ظرافت را به‌نمای کلی کاخ بخشیده‌اند. این ستون‌های مرمری، جلوه‌ای از ظرافت معماری دوره پهلوی هستند که با الهام از هنر کلاسیک اروپایی و یونانی، به‌زیبایی در کالبد معماری ایرانی کاخ جای گرفته‌اند.
اتاق های مجلل جانبی
در مجموعه کاخ مرمر، اتاق‌های مجلل جانبی در دو سوی تالار مرکزی قرار دارند و با درهای چوبی نفیس از جنس پارکت و تخته، فضایی گرم و دلنشین ایجاد می‌کنند. این اتاق‌ها که هر کدام حدود ۶۰ متر مربع مساحت دارند، سابقا کاربری‌هایی مانند سالن پذیرایی، اتاق جلسه یا خواب داشته‌اند. کف‌پوش‌های آن از چوب‌های مرغوبی همچون سرو کانادایی، گردو و ملچ هستند و چوب در و پنجره‌ها با منبت‌کاری ماهرانه همراه شده‌اند. سقف و دیوار اتاق‌ها با گچ‌بری‌هایی شامل نقش‌های گیاهی، حیوانی و گاه چهره‌ای انسانی، نشان‌دهنده تاثیر شگرف معماری یونانی است.
ورودی جنوبی با ببرهای مرمرین
در کاخ باشکوه رامسر، ورودی جنوبی با ببرهای مرمرین یکی از نمادین‌ترین بخش‌هایی است که هر گردشگر را مبهوت شکل‌و‌شمایلش می‌کند. این ورودی پلکانی دارد و در دو سوی آن، دو مجسمه مرمرین از گونه منقرض‌شده ببر مازندران، ساخته استاد رحیم‌زاده ارژنگی و نصب‌شده توسط حسن لرزاده، جای گرفته‌اند. تاریخ تراش این مجسمه‌ها به سال ۱۳۱۶، یعنی در روزهای پایانی فرآیند ساخت کاخ سلطنتی رامسر بازمی‌گردد. جنس مرمر تربت حیدریه آنها با مرمر سفید رگه‌دار اونیک مشهدی نمایی خیره‌کننده پدید آورده که کاملا با معماری ایرانی همراه با سبک اروپایی هماهنگ و همنشین است. اگرچه وجود چنین المانی نشان‌دهنده تاکید رضاشاه بر اقتدار و هویت ملی است، اما مهم‌تر از آن، پیوندی زنده با خاطره ببر مازندران را انعکاس می‌دهد؛ گونه‌ای که متاسفانه در همان دوره تاریخی به طور رسمی منقرض شد.
تزیینات و دکوری های اصیل
برای گردشگران کنجکاو و علاقه‌مند به معماری و هنر، تزیینات و دکوری‌های اصیل کاخ مرمر رامسر نمایانگر خلاقیت و مهارت هنرمندان دوره پهلوی است. سقف ایوان، هال و اتاق‌ها با گچ‌بری‌های ظریف شامل نقوش گیاهی، حیوانی و ظاهرا چهره‌هایی با تاثیر یونانی مزین شده‌اند، در حالی که نقاشی‌های دیواری، منبت‌کاری‌های قاب پنجره و حجم‌های حجاری‌شده در دیوار، هویت چندفرهنگی معماری را نشان می‌دهند. داخل تالار اصلی و اتاق‌ها، لوسترهای کریستال، مجسمه‌های مرمری و برنزی، تابلوهای نقاشی از هنرمندان جهانی و فرش‌های دست‌بافت ایرانی به چشم می‌خورند که جلوه‌ای فاخر به فضا بخشیده‌اند. چوب سرو کانادایی، گردو و ملچ در کف‌تراشی‌ها و در و پنجره‌ها استفاده شده‌اند که کیفیت بالای مصالح مورد استفاده را نشان می‌دهد.
موزه های کاخ موزه رامسر
اما در مجموعه کاخ موزه رامسر، بخشی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین بخش‌ها به موزه‌هایی اختصاص یافته که بازتابی ابدی از فرهنگ، هنر و تاریخ معاصر ایران هستند. چنانچه می‌توان اذعان داشت که این موزه‌ها روایتگر سبک زندگی، باورها و هنر دست‌ساز مردمان این سرزمین‌اند. موزه حمام قدیم با ساختار سنتی و لوازم واقعی دوره پهلوی، تصویر دقیقی از فرهنگ عمومی آن زمان ارائه می‌دهد. موزه بین‌المللی عاج ایران نیز یکی از نادرترین مجموعه‌های هنری ساخته‌شده از عاج طبیعی را در خود جای داده که حاصل سال‌ها تلاش جهت گردآوری و نگهداری تخصصی است. از این دو موزه که بگذریم، موزه مردم‌شناسی رامسر با نمایش پوشاک، ابزار کار و سبک زندگی مردمان بومی، شما را با هویت فرهنگی مازندران آشنا می‌کند. برای آشنایی بیشتر با هر یک از این موزه‌ها، شما را به خواندن ادامه مطلب دعوت می‌کنم.
موزه حمام قدیم
موزه حمام قدیم، که گاهی «موزه رضاشاه» نیز نامیده می‌شود، در ضلع جنوبی عمارت مجلل و مرمری رامسر قرار دارد و در سال ۱۳۱۶ شمسی به دستور شخص رضاشاه پهلوی به سبک حمام‌های سنتی ایرانی با خزینه‌های آب گرم و سرد و سربینه احداث شد. آب آن از چشمه معدنی تامین می‌شد و سیستم گرمایش اولیه هیزمی بود که بعدها با موتورخانه به‌روز شد. هرچند که پس از انقلاب 57 و تعطیلی کاخ، حمام نیز از کار افتاد و در سال ۱۳۹۶ پس از مرمت، با حفظ کاشی‌کاری‌های دوره پهلوی به‌عنوان موزه راه‌اندازی شد. بازدیدکنندگان می‌توانند روند استحمام در دوره پهلوی را از طریق دیوارنگاره‌ها، نمونه‌های مومی و تجهیزات آلمانی‑ساخت مشهود ببینند.
موزه بین‌المللی عاج ایران
موزه بین‌المللی عاج ایران در مجموعه کاخ‌موزه رامسر، در عمارت تاج‌الملوک (همسر رضاشاه و مادر محمدرضا شاه) واقع شده است و به‌عنوان تنها و نخستین موزه تخصصی عاج در ایران و غرب آسیا شناخته می‌شود. این موزه دو طبقه با زیربنای حدود ۵۷۸ مترمربع در سال ۱۳۹۵ افتتاح گردید و اکنون بیش از ۳۰۰ اثر ظریف تراش خورده از عاج فیل را به نمایش می‌گذارد که هنرهایی از شرق و جنوب‌شرق آسیا و آفریقا را دربرمی‌گیرد. بنای تاریخی نزدیک به ۹۰ ساله این عمارت، با کاخ مرمر رامسر شباهت تاریخی و معماری دارد و در خیابان شهید رجایی، کنار هتل رامسر واقع شده است؛ همان جایی که روزانه از صبح تا عصر پذیرای بازدیدکنندگان است.
موزه مردم‌شناسی رامسر
موزه مردم‌شناسی رامسر یکی از موزه‌های غیردولتی برجسته استان مازندران است که در اسفند ۱۳۸۹ با مجوز رسمی سازمان میراث فرهنگی راه‌اندازی شد. این موزه در دو طبقه و با زیربنایی نزدیک به ۳۰۰ متر مربع، بیش از ۷۰۰ قطعه شامل ابزار کشاورزی، ظروف سفالی، چراغ‌های سنتی، کتاب‌ها و قرآن‌های خطی را در فضایی به سبک خانه سنتی شمالی به نمایش گذاشته می‌شود. آثار این مجموعه از دوره‌های قاجار تا معاصر، حاصل تلاش ۳۰ ساله عیسی خاتمی، استاد جامعه‌شناسی و موزه‌دار است. بازدید از این موزه مردم‌شناسی برای گردشگران علاقمند به آداب و تاریخ محلی منطقه بسیار آموزنده خواهد بود؛ بازدیدی که نهایتا ۲ تا ۳ ساعت طول می‌کشد و ساعات کاری آن شنبه تا پنجشنبه از ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر (18) است؛ ضمن اینکه باید توجه داشت که این موزه جمعه‌ها بسته است. موزه مردم‌شناسی رامسر به‌ویژه در ایام نوروز با استقبال گسترده‌ای مواجه می‌شود.
بهترین زمان و هزینه بازدید از کاخ مرمر
بهترین زمان برای بازدید از کاخ مرمر رامسر، فصل بهار (به‌خصوص اواسط اردیبهشت) و آغاز پاییز است؛ در این ایام، هوای مطبوع مازندران و طبیعت سرسبز و رنگارنگ باغ ۶ هکتاری کاخ، بازدیدکننده را به‌وجد می‌‌آورد. پیشنهاد می‌شود که برای بازدید از این کاخ تاریخی، صبح یا ساعات اولیه بعدازظهر را در نظر بگیرید تا از ازدحام نوروزی یا گرمای تابستان و سرمای زمستان جلوگیری گردد. ساعات بازدید در نیمه اول سال از ساعت ۹ صبح تا 8 شب (۲۰) و در نیمه دوم سال تا ساعت 5 یا 6 عصر (۱۷ یا ۱۸) ادامه دارد؛ فروش بلیط نیز معمولا یک ساعت پیش از پایان زمان بازدید متوقف می‌شود. هزینه بلیط سال ۱۴۰۴ برای بازدیدکنندگان ایرانی حدود ۱۵۰٬۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۷۵۰٬۰۰۰ تومان است؛ دانشجویان، دانش‌آموزان و تورلیدرها از تخفیف نیم‌بها یا رایگان برخوردارند.
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ مرمر رامسر
موقعیت کاخ مرمر رامسر، محدوده پرترددی برای گردشگران ایجاد کرده است، چرا که دسترسی آسانی به مناظر طبیعی، تاریخی و تفریحی دارد. با یک برنامه‌ریزی صحیح، می‌توانید در کنار بازدید از کاخ، ساعاتی را به بازدید از جاذبه‌های اطراف آن اختصاص دهید. در ادامه فهرستی از ۶ مقصد طبیعی و تفریحی را همراه با فاصله آنها تا کاخ فراهم آورده‌ایم:
- جاده کوتاه تا بلوار معلم (۱/۵ کیلومتر – حدود ۳ دقیقه پیاده)
- هتل قدیم رامسر (۹۰۰ متر – حدود ۱۰ دقیقه پیاده)
- تله‌کابین رامسر (۱۱–۱۲ کیلومتر – تقریبا ۱۸ الی 20 دقیقه رانندگی با خودرو)
- روستای جواهرده (حدود ۳۰ دقیقه با وسایل نقلیه زمینی)
- بوستان جنگلی صفارود (در مسیر جواهرده، حدود ۲۰–۲۵ دقیقه با خودروی شخصی و عمومی)
- سد میجران (۱۹ کیلومتر – نزدیک ۳۰ دقیقه با وسایل نقلیه شخصی یا عمومی)
سخن پایانی
در پایان باید گفت که کاخ مرمر رامسر فقط یادگاری از گذشته نیست؛ بنایی است که روایتگر دوره‌ای مهم از تاریخ ایران در دل چشم‌انداز سرسبز شمال است. اگر در سفر خود به رامسر جویای مقصدی غیر از ساحل و جنگل هستید، کاخ مرمر می‌تواند انتخابی مناسب باشد؛ جایی که در دل آرامش باغی تاریخی، ردپای گذشته اشخاص مهمی را به‌روشنی خواهید دید. بازدید از موزه‌ها، تماشای معماری بی‌نظیر و تزیینات مرمرین چشمگیر بخش‌های مختلف این کاخ، و قدم گذاشتن در راهروهای سنگفرش‌شده کاخ، تجربه‌ای خواهد بود که تا سال‌ها فراموش نخواهید کرد. اگر تا به حال به رامسر سفر کرده‌اید، ولی فرصت بازدید از کاخ مرمر را نیافته‌اید و اکنون چنین قصدی دارید، خوشحال می‌شویم دیدگاه و انتظاراتتان را با ما به اشتراک بگذارید. ضمنا اگر پیش از این کاخ مرمر را از نزدیک نظاره کرده‌اید، بازخورد شما می‌تواند راهنمای خوبی برای سایر مسافران و بازدیدکنندگان این موزه باشد.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.