سوغات کرمان چیست؟ بهترین سوغات خوراکی و صنایع‌دستی کرمان
مبینا قراباغی وقتی به کرمان سفر می‌کنید، از میان این همه شیرینی محلی، محصولات کشاورزی و صنایع‌دستی، واقعا کدام سوغات ارزش خرید دارد و اصلا کدام‌ها ریشه در فرهنگ استان دارند؟ به‌طور خلاصه، مهم‌ترین سوغات کرمان در دو گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند: خوراکی‌های سوغاتی و صنایع‌دستی. برای اینکه در سفر خود به کرمان، انتخاب درستی در خرید سوغاتی داشته باشید، لازم است که ادامه مطلب را تا پایان دنبال کنید؛ چرا که در ادامه، فهرستی دسته‌بندی‌شده از مهم‌ترین سوغات کرمان ارائه می‌شود تا بر اساس سلیقه یا مقصد سفر، سریع و دقیق، خریدهای خود را انجام دهید. در پایان نیز چند گزینه مناسب هدیه معرفی شده تا خریدتان کامل‌تر و هدفمندتر باشد.
لیست کامل بهترین سوغات کرمان
اگر زمان‌تان در سفر به کرمان محدود است و می‌خواهید بدانید «از کجا چه سوغاتی بخرید؟»، این بخش دقیقا بر همین اساس برای شما طراحی شده است. شما معمولا هنگام بازدید از بازار کرمان، سیرجان، بم یا رفسنجان با تنوع زیادی روبه‌رو می‌شوید و انتخاب سوغاتی برایتان دشوار می‌شود. فهرست زیر به‌صورت دسته‌بندی‌شده به شما نشان می‌دهد که هر سوغاتی اصیل کرمان چه جایگاهی در بازار شهر دارد و برای چه نوع خرید یا هدیه‌ای مناسب است. به این ترتیب می‌توانید پیش از خرید، یک برنامه‌ریزی سریع و حساب‌شده داشته باشید و بدون اتلاف وقت، بهترین انتخاب ممکن را انجام دهید:
- سوغات خوراکی کرمان: کلمپه، قاووت (قوتو)، زیره کرمان، کماچ‌سهن، قطاب کرمانی، خرمای بم و پسته‌ای که در بازار کرمان به‌وفور دیده می‌شود.
- صنایع دستی کرمان: گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان، قالی کرمان، ظروف مسی و انواع محصولات حصیربافی که در فروشگاه‌های صنایع‌دستی کرمان یافت می‌شود.
سوغات خوراکی کرمان
سوغات خوراکی این استان، شما را به ریشه‌های سنتی و کشاورزی پررونق جنوب‌شرق ایران می‌برد. از شیرینی‌هایی مانند کلمپه، کماچ‌سهن و قطاب گرفته تا محصولات ارزشمند مزارع کرمان همچون پسته رفسنجان، زیره مرغوب و خرمای بم، هرکدام پیشینه‌ای قدیمی و جایگاهی مهم در فرهنگ غذایی مردم این منطقه دارند. قاووت نیز که ریشه‌اش به ترکیبات دارویی و مقوی دوران قاجار برمی‌گردد، یکی از شناخته‌شده‌ترین نمادهای خوراکی کرمان است. اگر می‌خواهید با این خوراکی‌ها به‌طور دقیق آشنا شوید، در ادامه همین مطلب با معرفی کامل هر کدام همراه باشید.
کلمپه
کلمپه یکی از شیرینی‌های سنتی استان کرمان است که یکی از سوغاتی‌های اصیل و فرهنگی این منطقه به‌شمار می‌آید. این شیرینی به شکل گرد و کمی گنبدی درست می‌شود؛ خمیر بیرونی آن از آرد گندم، روغن (یا کره), زرده تخم‌مرغ، ماست و گاهی زعفران تشکیل شده و داخل آن با پوره خرما، گردو و ادویه‌هایی مانند هل، دارچین و گلاب پر می‌شود. سطح رویی کلمپه نیز با پودر پسته یا کنجد تزئین می‌شود. در گذشته، کلمپه به‌صورت کاملا خانگی و سنتی با استفاده از روغن حیوانی محلی و پخت در تنورهای هیزمی تهیه می‌شد، اما با صنعتی شدن امور، اکنون دیگر در کارگاه‌های صنعتی نیز تولید می‌گردد.
قاووت (قوتو)
قاووت که در گویش کرمانی به آن «قوتو» هم گفته می‌شود، یکی از سوغاتی‌های سنتی و پُرتقاضای کرمان است که ریشه‌اش به ترکیب صدها ساله گیاهان دارویی و مغزها بازمی‌گردد. این پودر خوراکی انرژی‌زا از موادی مثل جو، نخود، کنجد، بذر کتان، تخم خرفه، خشخاش، گشنیز، سیاه‌دانه، هل (باد و رسمی)، دارچین و سایر مغزها و گیاهان دارویی تهیه می‌شود. در گذشته، تهیه قاووت به‌صورت کاملا دستی در کوچه‌پس‌کوچه‌های کرمان انجام می‌گرفت؛ به‌طوری‌که گیاهان محلی در کوهپایه‌ها جمع‌آوری، خشک و آسیاب می‌شدند. اکنون نیز برخی کارگاه‌ها مانند «صنایع کویر جوپار» این فرآورده را به شکل صنعتی و با کنترل کیفیت بالا تولید می‌کنند. در ضمن، خواص دارویی آن از نگاه محلی‌ها کم‌اهمیت نیست؛ گویا باعث تقویت بدن، تسکین اعصاب، بهبود خواب و حتی سلامت دستگاه گوارش می‌شود.
پسته رفسنجان
پسته رفسنجان نماد کشاورزی کرمان و یکی از شناخته‌شده‌ترین سوغات خوراکی ایران است؛ شهرستان رفسنجان حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار هکتار باغ پسته دارد که نزدیک به یک‌پنجم سطح زیرکشت پسته کشور را تشکیل می‌دهد و سهم قابل‌توجهی از تولید ملی را تامین می‌کند. محصولات مشهور رفسنجان شامل ارقام اکبری، احمدآقایی، کله‌قوچی و فندقی است؛ هر رقم از نظر شکل، اندازه و مناسب‌بودن برای صادرات یا استفاده در آجیل و شیرینی متفاوت است.
بهترین زمان خرید و مشاهده فرآوری پسته، فصل برداشت (اواخر تابستان یعنی حوالی شهریور تا مهر) است؛ در این ماه، بازارها و کارگاه‌های محلی پر از پسته تازه، خشک‌کده‌ها و بسته‌بندی‌های متنوع می‌شوند. هنگام خرید، باید به درجه‌بندی، تاریخ بسته‌بندی، درصد شکسته و رطوبت توجه کنید تا محصولی مناسب صادرات یا حمل‌ونقل طولانی انتخاب کنید.
زیره کرمان
زیره کرمان یکی از سوغاتی‌های مهم و قدیمی استان کرمان است که در دو نوع سیاه (کوهی) و سبز کشت می‌شود. مزیت اقلیمی منطقه کرمان یعنی هوای خشک، خاک سنگی و تابستان‌های گرم باعث شده رشد زیره در این استان به‌خوبی انجام شود. نوع زیره سیاه کوهی کرمان به‌ویژه در شهرستان‌هایی مثل کوهبنان تولید می‌شود؛ عملکرد متوسط آن حدود ۷۰۰ کیلوگرم در هر هکتار برآورد شده و اسانس زیره سیاه ایرانی بین ۳.۵ تا ۷ درصد است که عطر قوی و کاربرد دارویی دارد. این زیره در آشپزی ایرانی کاربرد زیادی دارد و شما می‌توانید از آن به‌عنوان ادویه یا طعم‌دهنده در نان، خورشت‌ها و غذاهای محلی کرمان استفاده کنید.
کماچ سهن
کماچ‌سهن یکی از آن‌دست شیرینی‌های سنتی و اصیل کرمان است که در مناسبت‌های نوروزی و آیینی محلی جایگاه ویژه‌ای دارد. «سِهن» در فرهنگ کرمانی به جوانه گندم خیس‌خورده گفته می‌شود که پس از خشک‌کردن آسیاب شده و به‌عنوان آرد جوانه در خمیر کماچ استفاده می‌شود. مواد میانی کماچ‌سهن شامل خرما به‌همراه گردو یا پسته و ادویه‌هایی مثل دارچین، زیره و هل است و لایه بیرونی آن گاهی با کنجد یا پودر مغز تزئین می‌شود. این ترکیب طبیعی، کماچ‌سهن را به گزینه‌ای مغذی، مقوی و انرژی‌زا تبدیل می‌کند. از نظر فرهنگی، کرمانی‌ها در دهه پایانی سال مراسمی دارند که طی آن «سهن» را جوانه می‌زنند تا از آرد آن برای پخت کماچ‌سهن، سمنو و سایر غذاها استفاده کنند.
قطاب کرمانی
قطاب کرمانی یکی از شیرینی‌های اصیل و پرطرفدار استان کرمان است که تاریخچه‌اش به دوران هخامنشیان نسبت داده می‌شود. این شیرینی از خمیر نازک گندم تشکیل می‌شود که با مغزی از پودر پسته یا گردو پر می‌کنید، بر خلاف قطاب یزدی که از بادام استفاده می‌شود. پس از پرکردن، قطاب سرخ شده یا در فر پخته می‌شود و در نهایت با پودر قند تزئین می‌کنید. قطاب کرمانی سوغاتی بسیار مناسبی است که طعم شیرین و مغذّی آن نشانگر فرهنگ محلی است و می‌توانید آن را در شیرینی‌فروشی‌های سنتی کرمان یا بازار سوغات بیابید.
ماندگاری این شیرینی چند هفته در ظرف درب‌دار امکان‌پذیر است؛ بنابراین، برای هدیه نیز گزینه‌ای بسیار خوب به‌شمار می‌آید. همچنین، ارزش تغذیه‌ای قطاب کرمانی قابل‌توجه است؛ طبق اعلام آکادمی ذلفا پژمان، هر صد گرم قطاب حدودا ۴۵۰ تا ۵۰۰ کیلوکالری دارد و سرشار از چربی‌های سالم، پروتئین و فیبر است.
خرمای بم
خرمای بم یکی از شناخته‌شده‌ترین سوغات‌های خوراکی استان کرمان است که نقش راهبردی در اقتصاد منطقه دارد. شما می‌توانید در شهرستان بم با بیش از ۴۰ هزار هکتار نخلستان، یکی از قطب‌های اصلی تولید خرمای کشور را ببینید. نوع مضافتی بم به‌ویژه شهرت دارد؛ این خرما با طعم شیرین، بافت نرم و رطوبت مناسب، برای بازار داخل و صادرات محبوب است.
سالانه بخش قابل‌توجهی از محصول بم که حدود ۱۸۰ هزار تن برآورد می‌شود، به بیش از ۵۰ کشور صادر می‌شود که اهمیت بین‌المللی آن را نشان می‌دهد. اما، باید توجه کنید که نخلستان‌های بم با چالش‌هایی روبه‌رو هستند و خشکی خوشه خرما و آفت‌هایی مثل زنجره نخل، تهدیدی برای این صنعت قدیمی محسوب می‌شوند؛ بنابراین، شما و پژوهشگران منطقه باید تلاش کنید تا راه‌حل‌هایی برای حفظ نخل‌ها بیابید.
صنایع دستی کرمان
صنایع دستی این استان، بازتابی از مهارت‌های سنتی و خلاقیت هنرمندان نسل‌به‌نسل جنوب‌شرق ایران است. شما می‌توانید با صنایع دستی کرمان شامل گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان، قالی کرمان، ظروف مسی و حصیربافی آشنا شوید. گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان با ارزش‌هایی در سطح جهانی، قالی کرمان با نقش‌های پیچیده و متنوع، ظروف مسی با حکاکی دقیق و حصیرهای کاربردی و تزئینی، نمونه‌هایی از مهارت نسل‌به‌نسل هنرمندان کرمانی هستند. این آثار برای شما گردشگران امکان خرید و آشنایی با هنر و فرهنگ بومی را فراهم می‌کنند. اگر می‌خواهید با این هنرهای سنتی به‌طور جامع آشنا شوید، در ادامه همین مطلب با معرفی کامل هر شاخه همراه ما باشید.
گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان
گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان یکی از شاخص‌ترین صنایع دستی استان کرمان است که شما می‌توانید توسط زنان روستایی و عشایر منطقه سیرجان بافته شود و با روش خاصی تولید می‌شود؛ بدین گونه که خامه‌های رنگی به دور نخ تار (چله) پیچانده شده و سپس بافت انجام می‌شود.
طرح‌های گلیم شیرکی‌پیچ تنوع چشمگیری دارند؛ از نقش‌های گل‌گلدانی، ترنج و سه‌کله گرفته تا نقوش خشتی و لوزی که با خامه‌های رنگ‌شده با مواد طبیعی مانند قرمز لاکی، آبی نیلی و قهوه‌ای حاصل از پوست گردو شکل می‌گیرند. شاید باورش برایتان دشوار باشد، ولی بنابر برخی اطلاعات مستند، بیش از ۱۷ هزار بافنده در سیرجان به تولید این گلیم مشغولند. همچنین، حدود ۸۰٪ از تولیدات این گلیم به بازارهای خارجی صادر می‌شود.
نکته: با وجود انتشار خبرهایی درباره جهانی‌شدن گلیم شیرکی‌پیچ سیرجان، تاکنون ثبت رسمی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو تایید نشده است و آنچه در برخی منابع ذکر می‌شود بیشتر به ثبت در برنامه‌ها و شوراهای بین‌المللی صنایع‌دستی اشاره دارد.
قالی کرمان
قالی کرمان، یکی دیگر از برجسته‌ترین نمادهای صنایع‌دستی استان کرمان است که می‌توانید میراثی تاریخی با قدمت بیش از پنج قرن را ببینید. این فرش‌ها با گره فارسی نامتقارن و ساختاری ویژه با سه پود (دو پود ضخیم و یک پود نازک) بافته می‌شوند که به دوام و ظرافت آنها می‌افزاید. در طرح‌های قالی کرمان، نقوشی چون گلدانی، درختی، ترنج-لچک، شکارگاه، افشان و قاب‌های قرآنی مشاهده می‌کنید که رنگ‌آمیزی منحصر‌به‌فرد و ترکیب رنگ‌هایی مانند عاجی، آبی ملایم، سرخابی و زعفرانی را نمایش می‌دهد.
ظروف مسی
کرمان یکی از مراکز تاریخی و مهم هنر مسگری در ایران است؛ وجود معادن مس در این منطقه به پیشینه ۵,۰۰۰ ساله صنعت مس در آن کمک کرده است. صنعتگران کرمانی با تکنیک «قلم‌زنی سطحی» نقوش ظریف و منسجمی بر روی ظروفی مانند قابلمه، قوری، سینی، آبکش و گلاب‌پاش خلق می‌کنند. از نظر تاریخی، آثار باستان‌شناسی در نزدیکی بردسیر کرمان (تل ابلیس) نشان می‌دهد که مردمان آن منطقه حدود ۶,۰۰۰ سال پیش کوره ذوب مس داشته‌اند. اگرچه همانند بسیاری از مشاغل و صنایع سنتی، شما خواهید دید که صنعت مسگری کرمان مدتی است با مشکلاتی روبه‌روست؛ برخی مسگران از کاهش رونق، رقابت با تولیدات ماشینی و نبود بیمه شغلی خبر می‌دهند.
حصیربافی کرمان
حصیربافی، یکی از صنایع دستی سنتی و شاخص استان کرمان، به‌ویژه در مناطق جنوبی مانند قلعه‌گنج رونق دارد. شما می‌توانید ببینید که هنرمندان محلی با استفاده از برگ درخت نخل و گیاهان بومی نسبتا مقاوم، اقلام کاربردی نظیر سبد، زیرانداز، کلاه و پرده می‌بافند. شهر قلعه‌گنج در جنوب کرمان به‌خاطر این هنر اصیل به‌عنوان «قطب حصیربافی» شناخته شده و در جشنواره‌های ملی نیز موفق به کسب تندیس شده است.
اگرچه این هنر در کرمان با چالش‌هایی مانند افت تولید، محدودیت بازار فروش و کمبود حمایت‌های دولتی روبه‌رو شده است؛ با این وجود، در روستای شفیع‌آباد کرمان، می‌توانید گروهی از بانوان را ببینید که حصیربافی را با پروژه احیای قنات‌ها ترکیب کرده‌اند؛ آنها بافندگی را برای درآمد و همچنین حفظ میراث آبی منطقه ادامه می‌دهند.
سوغات شهرهای مهم استان کرمان
اکنون شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که در سفر خود به استان کرمان، کدام شهر را باید برای خرید سوغات خوراکی انتخاب کنید؟ سیرجان، بم یا رفسنجان؟ پاسخ کوتاه این است که هر سه شهر، محصولات شاخص و ارزشمند خود را دارند و انتخاب نهایی شما به نوع سوغاتی که می‌خواهید بستگی دارد. برای اینکه سریع و بدون سردرگمی بهترین گزینه را پیدا کنید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
سوغات سیرجان
سیرجان به‌خاطر گلیم شیریکی‌پیچش شناخته شده است. این گلیم با بافت گره‌دار و روش بافت خاص، یکی از شاخص‌ترین صنایع دستی منطقه است. حدود ۸۰٪ از تولید گلیم شیریکی‌پیچ سیرجان به بازارهای خارجی صادر می‌شود. بافندگان زیادی (بیش از هزاران نفر) در این شهر مشغول این هنر هستند. در کنار گلیم، می‌توانید سوغاتی‌های خوراکی سیرجان را نیز تهیه کنید؛ از جمله پسته محلی، قوتو (قاووت), کماچ، کلمپه و سهن که برخی پیش‌تر معرفی شدند و در بازارهای محلی قابل‌تهیه هستند.
سوغات بم
بم کرمان، بیشتر به‌خاطر خرمای مرغوبش شناخته می‌شود؛ به‌ویژه خرمای مضافتی که با رنگ تیره، بافت نرم و رطوبت مناسب، یکی از بهترین گزینه‌ها برای خرید سوغات است. علاوه‌بر آن، خرمای کبکاب بم یکی دیگر از انواع مطرح این منطقه است که طعم شیرین و بافت گوشتی دارد. از دیگر سوغاتی‌های بم می‌توان به مرکبات محلی مثل پرتقال و گریپ‌فروت اشاره کرد که در بازارهای شهر به فروش می‌رسد.
سوغات رفسنجان
رفسنجان، که در برخی منابع به «طلای سبز» معروف است، یکی از قطب‌های اصلی تولید پسته در ایران است. در این شهرستان بیش از ۴۶ رقم پسته کشت می‌شود. پسته رفسنجان با کیفیت بالا، مغز درشت و مزه دلپذیر، نه‌تنها در بازار داخلی شناخته شده بلکه به صادرات نیز راه یافته است. علاوه‌بر پسته، شما می‌توانید سوغاتی‌های خوراکی دیگری مثل کلمپه و قاووت را در بازار محلی به‌وفور پیدا کنید. صنایع‌دستی این شهرستان نیز قابل‌توجه است؛ چنانچه قالی‌بافی و پته‌دوزی از هنرهای رایج اهالی رفسنجان هستند.
بهترین سوغات کرمان برای هدیه
وقتی قرار است از میان این‌همه خوراکی و صنایع‌دستی کرمان چیزی را برای هدیه انتخاب کنید، واقعا کدام گزینه ارزش خرید بیشتری دارد؟ و اصلا چه محصولاتی هم محبوب هستند و هم حمل و نگهداریشان آسان است؟ اگر می‌خواهید بدانید کدام گزینه‌ها برای هدیه دادن بهتر و چه محصولاتی ارزش هزینه کردن دارند، ادامه مطلب را دریابید.
پک شیرینی‌های کرمانی
پک شیرینی‌های کرمانی گزینه‌ای فوق‌العاده برای هدیه دادن یا سوغاتی است که ترکیبی از مشهورترین شیرینی‌های سنتی این استان را در خود دارد. این پک‌ها شامل کلمپه، قطاب، قاووت (پودر مقوی) و گاهی کماچ‌سهن هستند، که هر کدام نمایانگر ذائقه و میراث شیرینی‌پزی کرمان می‌باشند. برای مثال، در برخی پکیج‌های کادویی کرمان، می‌توانید این ترکیب را با بسته‌بندی نفیس مشاهده کنید که به‌عنوان هدیه‌ای ارزشمند برای دوستان و خانواده مناسب است. کلمپه، شیرینی خرمایی با مغز پسته یا گردو، از مواد اصلی پک‌ها است. قطاب کرمانی نیز در پکیج‌ها حضور دارد؛ این شیرینی با آرد، زرده تخم‌مرغ، پودر پسته و پودر قند تهیه می‌شود. قاووت، که ترکیبی از مغزها و گیاهان دارویی است، بعضا در قالب پودر غلیظ داخل پک‌ها آمده و شما می‌توانید از آن به‌عنوان میان‌وعده مقوی استفاده کنید.
صنایع‌دستی کوچک
از طرف دیگر، در کرمان می‌توانید صنایع‌دستی کوچک و ارزان‌قیمت زیادی پیدا کنید که مناسب هدیه و سوغات هستند. از پته‌دوزی کوچک گرفته تا قطعات خاتم و جعبه‌های فیروزه‌کوب، این آثار هنری سبک و جمع‌وجور، ترکیبی از زیبایی سنتی و دست‌ساز بودن را به شما ارائه می‌دهند. صنایع‌دستی کوچک راهی عالی است تا بخشی از فرهنگ بومی کرمان را به خانه بیاورید، بدون اینکه به فضای زیاد یا بودجه سنگین نیاز داشته باشید. بسیاری از فروشگاه‌های محلی و گالری‌هایی مثل لاجورد، این نوع سوغات را عرضه می‌کنند.
سخن پایانی
اکنون که با بهترین سوغات کرمان آشنا شدید، شاید انتخاب سوغاتی مناسب برایتان راحت‌تر شده باشد. خوراکی‌های سنتی این شهر، از کلمپه تا قاووت، خوراکی خوشمزه‌ای برای مسیر بازگشتتان خواهند بود و صنایع‌دستی آن، از گلیم شیرکی‌پیچ تا ظروف مسی نیز یادگاری‌هایی خواهند بود که سال‌ها ارزش خود را حفظ می‌کنند. اگر هدیه‌ای برای یک یا چند تن از عزیزانتان می‌خواهید، پک شیرینی‌های کرمانی یا یک وسیله ساخته دست هنرمندان محلی، انتخابی مطمئن و هدفمند است. حالا که تمامی مطالب موجود در این صفحه را مرور کرده‌اید، می‌توانید با اطمینان بیشتری انتخاب کنید و در پایان سفر، سوغاتی با خود بیاورید که برایتان ارزش داشته باشد. در پایان، اگر سوغات دیگری از کرمان می‌شناسید یا تجربه‌ای از خرید آنها دارید، نظر خود را در پایین همین صفحه ثبت کنید تا دیگران هم از دیدگاهتان بهره‌مند شوند.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.