آرامگاه صائب | یادگار فرهنگ و ادبیات ایران در شهر اصفهان
مبینا قراباغی صائب تبریزی، شاعر نامدار سبک هندی و سراینده بیش از ۱۲۰ هزار بیت شعر در قرن یازدهم هجری، در اصفهان آرام گرفته است. آرامگاه او در محله لنبان، در میان باغی خوش‌آب‌وهوا جای دارد و با معماری بازسازی‌شده در دهه ۱۳۴۰ شمسی و گنبد فیروزه‌ای، چشم هر بازدیدکننده‌ای را می‌نوازد. این مکان نه‌تنها یادآور زندگی و آثار صائب است، بلکه فرصتی طلایی جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره زندگی شاعر، سبک شعری و غزلیات او تلقی می‌شود. تاریخچه ساخت و مرمت بنا، کاشی‌کاری‌ها و معماری خاص آرامگاه، و حتی سنگ قبر صائب از نکاتی است که هر گردشگر و علاقه‌مند به فرهنگ و ادب فارسی باید از نزدیک ببیند. آرامگاه صائب امکانات مناسبی برای بازدیدکنندگان دارد و نزدیکی آن به جاذبه‌های تاریخی اصفهان، بازدید از آن را پربارتر می‌کند. اگر قصد دارید تا از آرامگاه صائب دیدن کنید و بهترین تجربه ممکن را داشته باشید، تا انتهای مقاله، همراه ما بمانید.
آرامگاه صائب تبریزی کجاست؟
آرامگاه صائب تبریزی علی‌رغم انتظار بسیاری که تصور می‌کنند وی احتمالا در تبریز دفن شده است، در شهر اصفهان قرار دارد؛ البته آرامگاه این شخصیت بزرگ به‌طور دقیق در خیابان بهشتی، ابتدای خیابان صائب و محله تاریخی لنبان واقع شده است. بنای آرامگاه صائب در محدوده‌ای که به باغ تکیه شهرت دارد، ساخته شده و نزدیکی آن به مادی نیاصرم جلوه‌ای نوستالژیک به محیط بخشیده است. ضمنا نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس BRT در چند قدمی آرامگاه صائب قرار گرفته و دسترسی با مترو میدان انقلاب نیز امکان‌پذیر است؛ از آنجا می‌توان با تاکسی یا پیاده به آرامگاه رسید.
آدرس: اصفهان، عباس‌آباد، خیابان بهشتی، ابتدای خیابان صائب (محله لنبان)
صائب تبریزی که بود؟
صائب تبریزی با نام کامل میرزا محمدعلی صائب تبریزی یکی از بزرگ‌ترین شاعران غزل‌سرای ایران در دوره صفویه بود. وی در سال ۱,۰۰۰ هجری قمری زاده شد؛ زادگاه دقیق او میان اصفهان و تبریز محل اختلاف است، اما خانواده‌اش اصالتا تبریزی و گویا به دستور شاه عباس اول از تبریز به اصفهان کوچانده شده‌اند. این مهاجرت اگرچه اجباری بود، ولی وی عاشق این شهر شد و علی‌رغم سفرهای متعدد، باز هم به این شهر بازگشت. او در جوانی به حج رفت و پس از آن سفرهای متعددی به هند، هرات و کابل داشت؛ در کابل، خواجه احسن‌الله ظفرخان از او استقبال گرمی کرد و بعد از بازگشت به ایران، در دربار شاه عباس دوم مقام ملک‌الشعرایی یافت. صائب تبریزی حدود ۸۰ سال زیست و در سال ۱۰۸۷ هجری قمری در اصفهان درگذشت (به تعبیر برخی منابع دیگر در سال 1080، 1081 یا 1087 و 1088 هجری قمری درگذشته است).
اشعار و آثار صائب تبریزی
صائب تبریزی یکی از آن‌دست شاعران کثیرالشعر دوره صفویه بود که نوآوری‌های او در قالب غزل، به‌ویژه در سبک هندی، او را به جایگاهی ممتاز در ادبیات فارسی رساند. از آثار شناخته‌شده صائب، «دیوان اشعار» اوست که بیشترین بخش آثارش را تشکیل می‌دهد؛ بر اساس آمار گنجور، او حدود ۷۱٬۲۱۴ بیت غزل فارسی دارد. افزون‌بر غزل‌ها، وی چند قصیده، مثنوی ناقص مثل «قندهارنامه»، چند قطعه و حدود هفده غزل به زبان ترکی آذربایجانی نیز سروده است. در اشعار صائب، مضامین گوناگون دیده می‌شود: عشق، فراق، هجران، نقد ناپایداری دنیا، تضاد بین ظاهر و حقیقت و بیان اندیشه‌های عارفانه و انسانی.
سبک زبان او آکنده از آرایه‌های بدیع، ترکیبات تازه و تصاویری است که هم‌زمان لطافت و عمق اندیشه را منتقل می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث شده است که اشعار صائب نه‌فقط در میان اهل ادب، بلکه برای بازدیدکنندگان آرامگاهش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی ادبی ایران جذاب باشند.
تاریخچه آرامگاه صائب تبریزی
اگرچه اکنون می‌دانیم که صائب در قرن یازدهم هجری قمری در باغ خانوادگی‌اش در اصفهان به خاک سپرده شده است؛ ولی این مکان طی سده‌ها بدون نشانی مشخص باقی ماند تا اینکه در سال ۱۳۱۷ شمسی جلال‌الدین همایی محل دقیق قبر او را شناسایی کرد. در آن زمان باغ تحت مالکیت اداره اوقاف و اجاره‌داران بود و پس از این کشف، درخواست‌هایی برای آزادسازی و حفظ محل دفن شاعر مطرح شد.
در ادامه، انجمن آثار ملی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۴۲ تصمیم به ساخت آرامگاهی در خور گرفت. طراحی اولیه بنا به دست استاد حسین معارفی انجام شد و مهندس محسن فروغی نقشه آن را تکمیل کرد. عملیات ساخت از همان سال آغاز شد و تا ۱۳۴۶ ادامه یافت؛ بنابر برخی منابع معتبر، افتتاح رسمی مقبره در مهر همان سال یا مهر ۱۳۴۷ صورت گرفت. این آرامگاه با الهام از معماری صفوی ساخته شد و در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. طی سال‌های اخیر نیز مرمت و نگهداری آن ادامه یافته و همچنان به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی اصفهان مورد توجه گردشگران و علاقه‌مندان به شعر و ادب فارسی است.
معماری آرامگاه صائب تبریزی
معماری آرامگاه صائب ترکیبی از عناصر سنتی ایرانی و تاثیر سبک صفوی است، به‌طوریکه بازدیدکننده را به دوره زیست شاعر می‌برد. همانطور که اشاره شد، طراحی این بنا توسط استاد حسین معارفی صورت گرفته و مهندس محسن فروغی، فرایند آن را به تکمیل کرد. بنای آرامگاه دارای ایوانی با ابعاد تقریبی ۱۴٫۲۰×۶×۸ متر است که برای دسترسی به آن باید از ده پله سنگی عبور نمود. سرستون‌ها با قوس‌های جناغی تزئین شده‌اند و زیر سقف ایوان آجُرکاری و آینه‌کاری دیده می‌شود. سنگ مزار اصلی از مرمر یزدی ساخته شده و سنگ قبر قدیمی‌تر نیز در وسط آن جای گرفته است. در محوطه اطراف مقبره، حوض و آبنما به‌نحوی طراحی شده‌اند که جلوه‌ای شبیه به حوض چهلستون ایجاد می‌کنند. فضای سبز با درختان بلند و سروها، به همراه نمای خارجی سفید و فیروزه‌ای و اشعاری که بر دیوارها نقش بسته‌اند، حس هماهنگی میان طبیعت، شعر و معماری را القا می‌کنند.
سنگ قبر صائب تبریزی
سنگ قبر صائب یکی از عناصر شاخص آرامگاه است که هم از نظر تاریخی و هم از نظر هنری توجه بازدیدکنندگان را جلب می‌کند. این مزار از مرمر یزدی یکپارچه ساخته شده است و سنگ قبلی شاعر، شامل کتیبه‌ای از یک مطلع و یک غزل از خود صائب به خط محمد صالح اصفهانی، در وسط آن قرار گرفته است. سنگ مزار قدیمی توسط عوامل زمین مدفون شده بود تا اینکه جلال‌الدین همایی در سال ۱۳۱۷ شمسی آن را کشف کرد. سنگ قبلی به‌دلیل آسیب و فرسودگی به دو نیم تقسیم شده است؛ از این رو سنگ مرمر جدید اطراف آن ساخته شده است تا از حجره مزار محافظت به عمل آید. کتیبه حک‌شده بر سنگ شامل مطلع و غزلی از صائب است که به تاریخ جمادی‌الاول ۱۰۸۷ هجری قمری نوشته شده است. بر روی سنگ قبر صائب چندین بیت شعر مشاهده می‌شود که دو بیت زیر را برایتان گلچین کردیم:
در هیچ پرده نیست نباشد نوای تو عالم پُر است از تو و خالی است جای تو
هرچند کائنات گدای درِ تواند هیچ آفریده نیست نداند سرای تو
بهترین زمان بازدید از آرامگاه صائب تبریزی
مناسب‌ترین زمان برای بازدید از آرامگاه صائب تبریزی، فصل‌های بهار و پاییز است؛ به‌طور مشخص از اواخر اسفند تا پایان اردیبهشت یا از اواخر شهریور تا پایان مهرماه. بر اساس داده‌های به دست آمده، در فصل بهار دمای روزانه در اصفهان از حدود ۱۵ درجه سانتی‌گراد به حدود ۳۰ تا ۳۲ درجه افزایش می‌یابد، در حالی که شب‌ها هوای سردتری دارد. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که در پاییز، مخصوصا در روزهای منتهی به پاییز تا پایان اولین ماه این فصل، دما بین حدود ۱۵ تا ۳۱ درجه سانتی‌گراد است و هوا خنک‌تر و مطبوع‌تر از تابستان است. به‌طورکلی، در این بازه‌های زمانی، دمای روزانه معمولا بین حدود ۱۵ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد است که برای پیاده‌روی در باغ، تماشای معماری و عکس‌برداری بسیار مناسب است، بدون آن که گرمای شدید تابستان یا سرمای زمستان مانع شود.
امکانات آرامگاه صائب تبریزی
آرامگاه صائب تبریزی در خیابان صائب اصفهان دارای امکانات رفاهی پایه‌ای است. ورود به مجموعه رایگان است و بنا طبق برخی منابع به‌صورت شبانه‌روزی در دسترس است. مسیر دسترسی با سنگ‌فرش و محوطه باغی اطراف آرامگاه امکان پیاده‌روی آسان را فراهم می‌کند. نیمکت‌هایی برای نشستن در سایه درختان موجود است. تابلوهایی برای راهنمایی بازدیدکنندگان در ورودی نصب شده‌اند تا محل مقبره، ایوان و بخش‌های دیدنی مشخص باشند.
پارکینگ، نمازخانه و سرویس بهداشتی از دیگر امکانات رفاهی مهم این مجموعه‌اند؛ اگرچه چند و چون این امکانات مشخص نیست. ضمنا در اطراف آرامگاه رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها، و غرفه‌های کوچکی وجود دارد که می‌توانید نیاز خود را برطرف کنید؛ حال چه صرف ناهار و شام باشد، چه نوشیدن قهوه و دسر یا حتی خرید سوغاتی برای یادگاری.
جاهای دیدنی نزدیک به آرامگاه صائب تبریزی
پس از بازدید از آرامگاه صائب تبریزی که در قلب شهر اصفهان و در باغ تکیه واقع شده است، گردشگران می‌توانند مسیر خود را به سمت دیگر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نزدیک ادامه دهند. برخی از مهم‌ترین و نزدیک‌ترین این مکان‌ها عبارتند از: پل مازنان، سی و سه پل، کلیسای وانک، هشت بهشت، چهارباغ و مدرسه‌اش، موزه آموزش و پرورش اصفهان.
پس با ما همراه باشید تا هر یک از این جاذبه‌ها را به‌صورت کوتاه و مفید به شما معرفی کنیم:
پل مارنان
اگر پس از دیدن آرامگاه صائب تبریزی قصد ادامه گردش در نزدیکی آن را داشته باشید، پل مارنان یکی از گزینه‌های جذاب در دسترس و پیش‌روی شماست. طول کنونی پل حدود ۱۶۰ متر اعلام شده و دارای ۱۷ دهانه است؛ اگرچه منابع مختلف تاکید دارند که در گذشته دهانه‌های بیشتری داشته است. وجه تسمیه پل به «ماربین» یا «مهربین» بازمی‌گردد، واژه‌ای اوستایی که با گذشت زمان به مارنان تغییر یافته است. پایه‌های این پل سنگی بوده و در بدنه آن آجر و ملات گچ به کار رفته است؛ بتن، ملات ساروج نیز در بخش‌هایی برای ایجاد و افزایش مقاومت ساخت استفاده شده‌اند. فضای سبز اطراف پل، مسیرهای پیاده‌روی و پارک‌های نزدیک مثل پارک سعدی و ناژوان امکان استراحت و عکاسی خوبی فراهم می‌کنند.
فاصله از آرامگاه صائب: حدود ۱.۴ کیلومتر
آدرس پل مارنان: اصفهان، خیابان استاد قدسی، محله لنبان
سی و سه پل
سی و سه پل، یا پل الله‌وردی‌خان، یکی از مهم‌ترین نمادهای اصفهان و یکی از نزدیک‌ترین گزینه‌ها پس از زیارت آرامگاه صائب برای ادامه گشت شهری است. این پل زیبا با ۳۳ دهانه بر روی زاینده‌رود کشیده شده است و طول آن تقریبا ۲۹۵ متر و عرضش حدود ۱۴ متر است. بنای آن به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۰۸ تا ۱۰۱۱ هجری قمری آغاز و به پایان رسید، معماری آن را استاد حسین‌بنا اصفهانی بر عهده داشته است. مصالح به‌کار رفته در سی و سه پل شامل آجر، سنگ، ملات ساروج و گچ است، و پایه‌های آن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که رطوبت و جریان آب برای حفظ استحکامشان ضروری است؛ وقتی زاینده‌رود کم‌آب یا خشک است، نگرانی‌هایی درباره ترک خوردن پل به وجود می‌آید.
فاصله از آرامگاه صائب: 2.7 کیلومتر
آدرس سی‌وسه پل: اصفهان، میدان انقلاب، محله عباس‌آباد
کلیسای وانک
کلیسای وانک یا «آمنا پرکیچ وانک»، واقع در محله جلفا اصفهان، یکی دیگر از جاذبه‌های شناخته شده نزدیک به آرامگاه صائب است. این کلیسا که ساخت اولیه آن به سال ۱۶۰۶ میلادی (حدود ۱۰۱۵ هـ.ق) و به دستور ارامنه مهاجر دوره صفوی برمی‌گردد، بنای فعلی‌اش بین سال‌های ۱۶۵۵ تا ۱۶۶۴ میلادی (معادل سال‌های ۱۰۶۵ تا ۱۰۷۴ هـ.ق) با کمک مردم جلفا کامل شده است. معماری وانک تلفیقی از سبک ارمنی و ایرانی است؛ گنبد بزرگ آن بر فراز محراب شبیه گنبد مساجد ایرانی طراحی شده است. دیوارهای بیرونی با آجر و دیوارهای داخل با گچ اندود شده همراه با نقاشی‌ها و تزئینات رنگی و برج ناقوس که بعدها افزوده شده است.
حالا چرا بازدید از کلیسای وانک را برای بازدیدکنندگان بعد از آرامگاه صائب پیشنهاد می‌کنیم؟ چون فاصله نسبتا کمی با آرامگاه صائب تبریزی دارد و امکان ترکیب معنویت و هنر در یک مکان را فراهم می‌آورد. در محوطه کلیسا، موزه «خاچاطور گساراتسی» وجود دارد که قدمتش به سال‌های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۶ میلادی (۱۳۲۳ هـ.ق) می‌رسد و اشیاء مذهبی، کتاب‌های خطی و اجزاء میراثی ارامنه را به نمایش گذاشته است.
فاصله از آرامگاه صائب: حدود 3.3 کیلومتر
آدرس کلیسای وانک: اصفهان، محله جلفا، خیابان نظر شرقی، کوچه کلیسای وانک
چهارباغ
خیابان چهارباغ یا چهارباغ عباسی یکی از شاخص‌ترین اماکن دیدنی نزدیک به آرامگاه صائب است. این خیابان تاریخی، به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شد و نقش مهمی در ساختار شهری و فرهنگی اصفهان داشته است. چهارباغ به سه بخش تقسیم می‌شود: چهارباغ بالا از سی‌وسه‌پل تا دروازه شیراز، چهارباغ عباسی از سی‌وسه‌پل به سمت شمال تا دروازه دولت، و چهارباغ پایین که قسمت شمالی شهر را شامل می‌شود. طول تقریبی خیابان چهارباغ بین ۵ تا ۶ کیلومتر تخمین زده شده است؛ عرض آن در نقاط مختلف متفاوت بوده و در بعضی منابع حدود ۴۰ متر ذکر شده است. زمانی که این خیابان ساخته شد، در دو طرف آن باغ‌ها، فواره‌ها و جوی‌های آب قرار داشت و سایه‌سار چنارهای کهن، فضای پس از تماشای آثار تاریخی را برای گردشگران گوارا می‌کرد؛ اکنون برخی از این باغ‌ها از بین رفته‌اند، اما چهارباغ هنوز هم همان حال‌وهوای گذشته را دارد.
فاصله از آرامگاه صائب: حدود ۲ تا ۳ کیلومتر
آدرس چهارباغ: اصفهان، خیابان چهارباغ عباسی، بین دروازه دولت و سی و سه پل
مدرسه چهارباغ
مدرسه چهارباغ اصفهان که با نام‌های مدرسه سلطانی یا مدرسه مادرشاه نیز شناخته می‌شود، آخرین بنای شاخص دوران صفوی است که برای تعلیم طلاب علوم دینی ساخته شده است. این مدرسه در خیابان چهارباغ و ضلع شرقی آن قرار دارد و ساخت آن بین سال‌های ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری به دستور شاه سلطان حسین صورت گرفته است. مساحت مدرسه حدود ۸,۵۰۰ متر مربع است و طرح آن به شکل چهار ایوانی بوده است؛ چنین طرحی با معیارهای زیبایی‌شناسی معماری صفوی همخوان بوده است. فضای حیاط مرکزی، ایوان‌ها، سردر ورودی با تزئینات کاشی‌کاری معرق و گنبدی باشکوه از عناصر مورد توجه در این بنا هستند. اکنون پس از گذشت قرن‌ها و سال‌ها، مدرسه چهارباغ با نام مدرسه علمیه امام صادق فعالیت دارد و شما می‌توانید، پس از بازدید آرامگاه صائب سری به آن هم بزنید.
فاصله از آرامگاه صائب: 3.6 کیلومتر
آدرس مدرسه چهارباغ: اصفهان، خیابان چهارباغ عباسی، ابتدای آمادگاه
هشت بهشت
کاخ هشت بهشت یا باغ بلبل، از کاخ‌های شاخص دوران صفوی در اصفهان است که در سال ۱۰۸۰ هجری قمری به دستور شاه سلیمان ساخته شد و در باغی بزرگ واقع شده است. بنای کاخ دو طبقه است و در محوطه‌ای وسیع، با مساحتی حدود ۵ هزار متر مربع قرار گرفته است. معماری آن با سبک اصفهانی صفوی شناخته می‌شود و دارای ایوان‌ها، طاق‌های گچ‌بری زیبا، تزئینات کاشی و آینه‌کاری است که توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. اگر بعد از زیارت آرامگاه صائب بخواهید قدم‌زدنی کوتاه در محیطی دلپذیر داشته باشید، هشت بهشت می‌تواند مقصد بعدی شما باشد؛ باغ اطراف کاخ هنوز فضای آرامش‌بخشی دارد و عکاسی در نور صبح یا عصر روی ایوان‌های آن تصویری زیبا خلق می‌کند. همچنین، به‌تازگی سند مالکیت عرصه و اعیان کاخ هشت بهشت به مساحت حدود ۵ هزار متر مربع صادر شده است که خبر خوبی برای حفظ حقوق میراث فرهنگی محسوب می‌شود.
فاصله از آرامگاه صائب: حدود ۲ الی ۳ کیلومتر
آدرس هشت بهشت: اصفهان، خیابان چهارباغ عباسی، محله نقش جهان
موزه آموزش و پرورش اصفهان
موزه آموزش و پرورش اصفهان، نخستین موزه تخصصی در زمینه آموزش و تربیت در ایران، در خانه تاریخی عطاءالملک دهش، از شخصیت‌های برجسته اجتماعی دوره قاجار، واقع شده است. این بنا پس از انقلاب اسلامی به مدرسه تبدیل شد و در سال ۱۳۷۸ به‌عنوان موزه آموزش و پرورش مورد بهره‌برداری قرار گرفت. موزه با هدف حفظ و معرفی تاریخ آموزش و پرورش، مجموعه‌ای از آثار و اسناد تاریخی را در معرض دید عموم قرار داده است. این آثار شامل تصاویر مدارس قدیمی، وسایل کمک‌آموزشی، کتاب‌های درسی و اسناد آموزشی از دوره‌های مختلف می‌شود. ساختمان موزه با معماری اصیل ایرانی و اروپایی، فضای مناسبی برای نمایش آثار فراهم کرده است. بخش‌های مختلف موزه شامل آرشیو اسناد، کتابخانه با کتاب‌های خطی و چاپ سنگی، واحد سمعی‌وبصری با آرشیوی از سخنرانی‌ها و همایش‌ها، و واحد پژوهش می‌شود.
فاصله از آرامگاه صائب: حدود ۲ تا ۳ کیلومتر
آدرس موزه آموزش و پرورش اصفهان: اصفهان، خیابان شمس‌آبادی، چهارراه قصر، کوی دهش
قوانین و ساعت بازدید آرامگاه صائب تبریزی
گذشته از جاهای دیدنی نزدیک به مقصود، آرامگاه صائب تبریزی در تمامی ساعات روز برای بازدید عموم باز است و ورودی آن رایگان می‌باشد. بازدیدکنندگان می‌توانند بدون محدودیت زمانی از فضای باغ و تکیه اطراف آرامگاه دیدن کنند، اما برای مشاهده دقیق معماری و تزئینات داخلی، توصیه می‌شود در ساعات روشنایی روز مراجعه شود. رعایت سکوت و احترام به فضای معنوی آرامگاه الزامی است و ایجاد سروصدا یا مزاحمت برای دیگر بازدیدکنندگان مجاز نمی‌باشد. اگرچه پیشنهاد ما بازدید در طول روز بود، ولی بااین‌حال بازدید در شب‌ها نیز امکان‌پذیر است و نورپردازی باغ و آرامگاه امکان عکاسی را به علاقه‌مندان ارائه می‌دهد؛ هرچند که رعایت سکوت و نظم در این ساعات اهمیت بیشتری دارد. این قوانین به حفظ محیط آرام و احترام به ارزش فرهنگی و تاریخی آرامگاه کمک شایانی می‌کند.
سخن پایانی
اکنون درمی‌یابید که آرامگاه صائب تبریزی نه‌فقط یادبود شاعری بزرگ، بلکه مکانی است که فرهنگ، تاریخ و هنر ایران را در کنار هم بازگو می‌کند. بازدید از این مجموعه به شما این امکان را می‌دهد تا هم با معماری بازسازی‌شده آن در دهه ۱۳۴۰ شمسی آشنا شوید و هم از نزدیک فضایی را ببینید که قرن‌هاست محل آرامش یکی از پرآوازه‌ترین شاعران ایرانی با سبک هندی است. حداقل انتظاری که پس از بازدید از آرامگاه صائب می‌رود این است که او را نه‌تنها شاعر تبریز، بلکه ساکن و آرام‌گرفته در اصفهان بدانید. از طرفی، موقعیت مناسب آرامگاه در نزدیکی دیگر جاذبه‌های تاریخی اصفهان، سفر شما را پربارتر خواهد کرد و سفری فرهنگی‌تر رقم می‌زند. اگر تجربه‌ای از حضور در این مکان دارید یا قصد دیدن آن را دارید، دیدگاه خود را با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.