سرای سعدالسلطنه قزوین | بزرگ‌ترین کاروانسرای داخل شهر در ایران
بهاره بهرامی قزوین اگرچه به لحاظ وسعت چندان بزرگ نیست، اما حقیقت این است که اگر آن را یکی از گنجینه‌های تاریخی ایران بدانیم، اغراق نکرده‌ایم. این شهر بناهای تاریخی زیادی دارد که هرکدام روایتگر بخشی از هویت پیشینیان ما هستند. یکی از شاخص‌ترین این جاذبه‌ها، سرای سعدالسلطنه است؛ کاروانسرایی باشکوه از دوران قاجار که برخلاف بسیاری از کاروانسراهای کشور، هنوز هم پرجنب‌وجوش و زنده است. در این مقاله قصد داریم شما را با این کاروانسرای دیدنی آشنا کنیم. پس اگر اهل سفر هستید و به تاریخ علاقه دارید، تا انتها همراه ما باشید.
درباره سرای سعدالسلطنه قزوین
سرای سعدالسلطنه یکی از مهم‌ترین بناهای به یادگار مانده از دوران قاجار در قزوین است که در دل بافت قدیمی شهر قرار دارد. این کاروانسرا با ۲۶ هزار مترمربع مساحت، نه‌تنها بزرگ‌ترین کاروانسرای درون‌شهری ایران به‌حساب می‌آید که از نظر وسعت و تنوع فضاها هم یکی از خاص‌ترین کاروانسراهای کشور است. جذابیت سعدالسلطنه فقط در معماری باشکوه قاجاری‌اش خلاصه نمی‌شود. در این مجموعه چندین کافه، رستوران، فروشگاه صنایع‌دستی و حتی چند موزه کوچک هم وجود دارد. به همین خاطر است که بسیاری سعدالسلطنه را قلب تپنده گردشگری قزوین می‌دانند.
سرای سعدالسلطنه کجاست؟
این مجموعه در بافت تاریخی قزوین و در خیابان امام خمینی واقع شده است. برای اینکه این کاروانسرا را پیدا کنید، کافی است در اپلیکیشن‌های مسیریابی، سبزه‌میدان یا میدان آزادی را پیدا کنید. از این میدان تا سرای سعدالسلطنه تنها چند دقیقه پیاده‌روی در پیش خواهید داشت.
چرا بازدید از سرای سعدالسلطنه قزوین پیشنهاد می‌شود؟
اگر فکر می‌کنید سعدالسلطنه فقط یک بنای تاریخی است، اشتباه می‌کنید. کافی است وارد دالان‌های آجری آن شوید تا بوی قهوه مشام شما را پر کند. جالب‌تر اینکه صدای دست‌فروش‌ها و مغازه‌دارهایی که حجره‌های صنایع‌دستی دارند را هم خواهید شنید. اگر عاشق عکاسی در لوکیشن‌های خاص هستید، سعدالسلطنه بهشت شما است. یکی از بهترین زمان‌ها برای عکاسی در طول روز است، یعنی وقتی است که نور طبیعی از پشت شیشه‌های رنگی و نورگیرهای سقف به زمین می‌تابد.
تاریخچه سرای سعدالسلطنه
این کاروانسرا به دستور محمد باقرخان سعدالسلطنه اصفهانی، حاکم وقت قزوین در اواخر حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته شد. ساخت این بنا در سال ۱۳۱۰ هجری قمری شروع شد و در سال ۱۳۱۲ هجری قمری به پایان رسید. این کاروانسرا در واقع حاصل تلاش دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی بود.
سعدالسلطنه تا قبل از جنگ جهانی اول، مرکز بازرگانی قزوین و مرکز ارتباط تجاری ایران با روسیه و ترکیه بود؛ اما با تغییر شرایط سیاسی و اقتصادی کم‌کم از رونق افتاد و بخشی از حجره‌ها به کارگاه‌های کفاشی، فرش‌بافی و چوب‌بری تبدیل شدند. همین تغییر باعث شد که مردم آن را مدتی با نام بازار چوب بشناسند. در نهایت، این مجموعه در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۸۹ در فهرست آثار ملی قرار گرفت و در حال حاضر هم یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری قزوین به‌حساب می‌آید.
معماری سرای سعدالسلطنه قزوین
وقتی وارد سعدالسلطنه می‌شوید، اولین چیزهایی که توجه شما را جلب می‌کنند، سقف‌های بلند آجری و گنبدهای باشکوه هستند. پس از آن هر طرف را که نگاه می‌کنید، ایوان‌هایی با مقرنس‌های ظریف خودنمایی می‌کنند. بااین‌حال یکی از خاص‌ترین بخش‌های این مجموعه را می‌توان چهارسوق دانست. در این قسمت یک گنبد عظیم وجود دارد که با کاشی‌های زرد و فیروزه‌ای مزین شده است.
بخش‌های مختلف سرای سعدالسلطنه
همان‌طور که قبلاً هم گفتیم، سعدالسلطنه بسیار بزرگ است و بخش‌های مختلفی را در دل خود جای داده است و دقیقاً به همین دلیل یکی از خاص‌ترین کاروانسراهای کشور است. در این قسمت قصد داریم بخش‌های مختلف سرای سعدالسلطنه را معرفی کنیم.
ورودی‌ها و دالان‌ها
از خیابان امام خمینی که وارد سرای سعدالسلطنه شوید، درِ چوبی و هشتی آجری شما را به دل دوران قاجار می‌برد. سقف‌های بلند و نورهایی که از روزنه‌ها به زمین می‌تابند، فضای بسیار خاصی ایجاد می کنند که شاید مشابه آن را فقط بتوانید در خانه‌های تاریخی کاشان ببینید.
حیاط‌ها
حیاط سعدالسلطنه بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین حیاط مجموعه است. دور تا دور این حیاط را حجره‌های یک طبقه فرا گرفته‌اند. حیاط سعدیه اما زیباترین حیاط سعدالسلطنه است که در آن می‌توانید حجره‌های دوطبقه را به همراه تزئینات آجری و بخش‌های کاشی‌کاری شده ببینید.
حیاط نگارالسلطنه جایی که کاروان‌ها بارشان را تخلیه می‌کردند و شب را جای دیگری می‌گذراندند. حیاط شترخان بزرگ‌ترین بارانداز سرا است که روزگاری محل ورود کاروان‌ها و بستن افسار اسب‌ها بود. حیاط‌های بهشتیان و قهرمانی، در مقایسه با حیاط‌های دیگر کوچک‌تر هستند اما به لطف حجره‌های سنتی، آب‌انبارها و انبارهای قدیمی حال‌وهوای خاصی دارند.
چهارسوق
در میانه سرای سعدالسلطنه به چهارسوق می‌رسید؛ گنبدی عظیم با کاشی‌های زرد و فیروزه‌ای که از هر طرف نور را به داخل می‌آورد. در این قسمت می‌توانید کتیبه‌های تاریخی بالای دیوارها ببینید که روی آن‌ها نام معماران و سال ساخت کاروانسرا ثبت شده است.
حجره‌ها
سعدالسلطنه حدود ۴۰۰ حجره دارد که روزگاری محل داد و ستد تاجران بودند. این حجره‌ها امروز بیشترشان به فروشگاه‌های صنایع‌دستی، گالری‌های هنری و کافه‌های کوچک تبدیل شده‌اند.
حمام‌ها
در این کاروانسرا دو گرمابه به اسم سعدیه و رضوی هم وجود دارد که این نشان می‌دهد معماران فقط به فکر ساخت یک مرکز تجارت نبوده‌اند و در واقع به رفاه مهمانان هم فکر کرده‌اند.
راسته‌ها
راسته وزیر، گذرگاهی است که از شمال تا جنوب این کاروانسرا کشیده شده است. این راسته در گذشته پر از کارگاه‌های ریسندگی و بافندگی بود و در حال حاضر هم یکی از پررفت‌وآمدترین بخش‌های سرا است.
جاذبه‌های نزدیک سرای سعدالسلطنه
یکی از شیرین‌ترین بخش‌های بازدید از سعدالسلطنه این است که وقتی از آن خارج شوید، باز هم می‌توانید سفر تاریخی خود را در همان حوالی ادامه دهید. در اطراف این سرا، چند جاذبه مهم دیگر هم وجود دارد که قطعاً دیدن آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
مسجدالنبی
یکی از درب‌های سعدالسلطنه دقیقاً به داخل حیاط مسجدالنبی راه پیدا می‌کند. این مسجد که جزء آثار ملی کشور به‌حساب می‌آید، در حال حاضر محل برگزاری نماز جماعت شهر قزوین است.
کاخ چهلستون (عمارت کلاه‌فرنگی)
اگر چند دقیقه از کاروانسرای سعدالسلطنه به سمت سبزه میدان پیاده روی کنید (۵۰۰ متر)، به یک عمارت زیبای صفوی خواهید رسید که همان کاخ چهلستون یا عمارت کلاه فرنگی معروف است. این کاخ دو طبقه که ستون‌های بلندی دارد، در حال حاضر به یک موزه خوشنویسی تبدیل شده است.
بازار قزوین
این بازار فقط ۴۵۰ متر کاروانسرای سعدالسلطنه فاصله دارد. پس اگر اهل خرید و گشت‌وگذار در بازارهای سنتی هستید، فرصت دیدن بازار قزوین را از دست ندهید. این بازار پر از سراها و تیمچه‌هایی است که هرکدام رنگ و بوی خاصی دارند.
موزه قزوین
موزه شهر قزوین هم در همین محدوده قرار دارد. کافی است حدود ۷۰۰ متر از سرای سعدالسلطنه فاصله بگیرید تا به این موزه برسید. در این موزه می‌توانید آثار باستانی ارزشمندی که متعلق به از هزاران سال پیش هستند را ببینید.
سخن آخر
سرای سعدالسلطنه بیش از آنکه فقط یک بنای تاریخی باشد، نمادی از پویایی فرهنگ ایرانی است. در این مجموعه تاریخ و زندگی امروزی را با هم لمس خواهید کرد. پس اگر به قزوین سفر کردید، حتماً سرای سعدالسلطنه را هم در لیست جاهایی که می‌خواهید ببینید قرار دهید؛ چرا که این مجموعه تاریخی هم برای تاریخ دوستان جذاب است، هم کافه‌گردان و هم کسانی که به خرید صنایع‌دستی علاقه دارند.
سؤالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.