جهنم دره یا دره شیطان | شکوه و هیبت طبیعت در نطدیکی اردبیل
مبینا قراباغی «دره شیطان» یا همان «جهنم‌دره»، در میان دامنه‌های شمالی سبلان و حوالی مشگین‌شهر گم شده است؛ جایی که علی‌رغم طبیعت زیبایش در دیدگاه عامه مردم جای دور و ترسناکی بوده است. این دره با طولی نزدیک به ۱۳ کیلومتر، دیواره‌های سنگی سترگ و رودخانه خیاوچای که از میانش جاری است، تصویری می‌آفریند که هر رهگذری را به سکوت، تفکر و تحسین وا می‌دارد. نام هراس‌انگیزش شاید یادآور سختی و دشواری باشد، اما آنچه در برابر دیدگان آشکار می‌شود، بیشتر به بهشتی پنهان می‌ماند تا جهنمی سهمگین. شیب‌های تند و مسیر پرپیچ‌وخم این دره، ماجراجویی مناسب و تازه‌ای برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان جسور است؛ کسانی که می‌خواهند ایران را ورای جاده‌های آسفالت و پارک‌های سطح شهر کاوش کنند. در ادامه این مقاله، از موقعیت دقیق جهنم‌دره تا بهترین فصل بازدید، امکانات و جاذبه‌های پیرامونش را مرور می‌کنیم تا شما پیش از سفر، تصویر روشن‌تری از این گوشه ناشناخته به‌دست آورید.
دره شیطان (جهنم دره) کجاست؟
دره شیطان یا همان جهنم‌دره، در فاصله تقریبا ۱۹ کیلومتری جنوب شهرستان مشگین‌شهر استان اردبیل و در حوالی کیلومتر ۱۸ ییلاق قارایاتاغ قرار دارد. این دره عمیق و دلهره‌آور، در دامنه‌های شمالی کوه سبلان واقع شده و با طول حدود ۱۳ کیلومتر، دره‌ای صخره‌ای و خطیر اما چشم‌نواز را نمایش می‌دهد. عمق این دره هم از موارد قابل توجه است؛ چنانچه برخی منابع آن را بین ۱,۷۰۰ تا ۲,۸۰۰ متر ذکر کرده‌اند. جایی که رودخانه خیاوچای از دل صخره‌ها می‌گذرد، هوایی کوهستانی دارد و حتی در روزهای گرم تابستان نیز مطبوع باقی می‌ماند. این نقطه اگرچه از نامش خطرناک جلوه می‌کند، اما برای طبیعت‌دوستان جسور، دره‌نوردان و پژوهش‌گران طبیعت، نمایانگر گوشه‌ای رمزآلود و ناب از ایران است.
چرا از این منطقه دیدن کنیم؟
دره شیطان یا جهنم‌دره در مشگین‌شهر، با فرمی که شاید نامش را ترسناک جلوه می‌دهد، در واقع نمایی از طبیعتی دست‌نخورده و حیرت‌آور ارائه می‌دهد. اما واقعا چه چیزی از این نقطه برای سفر، مقصدی ارزشمند می‌سازد؟ موارد متعددی است که به هر یک خواهیم پرداخت. زیستگاه متنوعی از گونه‌های جانوری مانند خرس، آهو، پرندگان شکاری و ماهیان قزل‌آلا دارد که توجه دوست‌داران طبیعت را به خود جلب می‌کند.
شما در فصل بهار با مراتع سرسبز و در تابستان با هوای خنک کوهستانی روبرو هستید. در زمستان نیز قندیل‌های یخی و فضای مه‌آلود، منظره‌ای دل‌فریب پدید می‌آورند. افزون بر آن، چشمه‌های آب‌گرم معدنی اطراف دره، درمانگاه طبیعی در دل کوهستان‌اند و عمق حاصل از فعالیت‌های زمین‌شناسی آن، اهمیت ژئوتوریستی دره را افزایش داده است. کوتاه آنکه، دره شیطان سرزمینی است که نامش ترس برمی‌انگیزد، اما دیدارش آرامشی می‌آورد که در کمتر جایی از ایران می‌توان در یافت.
بهترین مسیر دسترسی به جهنم دره
برای رسیدن به جهنم‌دره، ابتدا به استان اردبیل بروید و از آنجا راهی شهرستان مشگین‌شهر شوید. از مرکز شهر، مسیری حدود ۱۹ تا ۲۰ کیلومتر به سمت جنوب را در جاده‌ای کوهستانی در پیش بگیرید؛ در حوالی کیلومتر ۱۸ ییلاق «قارایاتاغ» نشانه‌هایی برای ورودی «جهنم‌دره» مشاهده خواهید کرد. اگر وسیله نقلیه شخصی ندارید، می‌توانید با اتوبوس به سمت لیسار بروید و از آنجا با تاکسی محلی، مسیر خود را تا رسیدن به مقصد ادامه دهید. در انتهای جاده خاکی، محل توقف خودروها معمولا نقطهٔ آغاز پیمایش دره است؛ توصیه می‌شود مسیر کوه‌پیمایی را با تجهیزات مناسب و همراهی راهنما پیگیری کنید. این مسیر چه از جهت دسترسی و چه از منظر ایمنی، گزینه‌ای عملی برای گردشگران علاقمند به طبیعت ساده اما مستحکم است.
دلیل نامگذاری جهنم دره
علت نامگذاری این دره به «جهنم دره» یا «شیطان دره» ریشه در شیب بسیار شدید و مسیرهای دشوار آن دارد. دیواره‌های عمودی تا عمق ۱,۷۰۰ تا ۲,۸۰۰ متر، همراه با شیب‌هایی که گاه به ۷۰٪ می‌رسد، این منطقه را به مکانی خطرناک بدل کرده است. خاک ناپایدار و احتمال لغزش ناگهانی، تجمع خطر سقوط و به گودال افتادن را بالا می‌برد؛ برخی از اهالی محلی حتی روایت کرده‌اند که افرادی در اثر سقوط ناپدید شده‌اند و جسدشان یافت نشده است. به‌علاوه، دسترسی بسیار دشوار به دره، مسیرهایی تنگ، صخره‌ای و ناپایدار، مزید بر علت شده تا این منطقه در ذهن عموم به‌عنوان مکانی مرموز و خطرناک باقی بماند. همین عوامل موجب شده‌اند این اسم هراس‌انگیز، نمادی از مخاطره و خطر طبیعی در ذهن گردشگران شکل گیرد.
بهترین زمان بازدید از جهنم دره
بهترین زمان برای بازدید از جهنم دره مشگین‌شهر، اواسط بهار تا اوایل تابستان است. در این دوره، آب رودخانه خیاوچای پرآب بوده و فضای پیرامونی دره از سرسبزی و طراوت برخوردار است، در حالی که هوای کوهستانی منطقه، ملایم و دلپذیر است. در این زمان، مراتع اطراف دره پر از گل‌های رنگارنگ و نغمه پرندگان است؛ ترکیبی که جذابیت‌های بصری را به اوج رسانده و شرایط را برای پیاده‌روی و عکاسی بی‌نهایت مساعد می‌سازد. همچنین، هوای خنک و مطبوع ناشی از آب ذوب‌شده در ارتفاعات کوه سبلان، بازدید را برای گردشگران عادی هم ایمن و بدون دغدغه کرده است. از نظر ایمنی نیز این بازه فصلی، بهترین زمان ممکن به‌شمار می‌آید؛ زیرا با کاهش خطر لغزش، بارندگی شدید و یخبندان، شرایط برای یک گشت و گذار طبیعت‌گردانه سرگرم‌کننده و ایمن فراهم است.
پوشش گیاهی و جانوری دره شیطان
دره شیطان مشگین‌شهر، با قرارگیری در دامنه‌های شمالی سبلان و جریان رودخانه پرآب خیاوچای، زیست‌بومی غنی از گیاهان و حیات وحش را در دل خود جای داده است. در بخش‌هایی که به آب نزدیک است، گونه‌هایی مانند بید، صنوبر و افرا به چشم می‌خورند، و در بهار، گل‌های وحشی و گیاهان دارویی به دشت‌ها جلوه‌ای زنده می‌بخشند. از نظر جانوری نیز این دره پناهگاهی برای پرندگان شکاری مانند عقاب و شاهین است و در دل دیواره‌های سنگی، ممکن است ردپای گونه‌هایی نظیر قوچ و میش ارمنی، بز سفید طوق‌دار، گراز، و حتی خرس قهوه‌ای دیده شود. رودخانه خیاوچای هم زیستگاه مطمئنی برای ماهی‌های قزل‌آلا، به‌ویژه گونه خال‌قرمز آن، فراهم کرده است. از آنجا که این منطقه از نظر تنوع زیستی اهمیت دارد، مسیری امن برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به عکاسی فراهم می‌کند؛ به‌خصوص اگر قصد مشاهده گونه‌های نادر و ثبت تصاویر مختلف را داشته باشید.
جاهای دیدنی اطراف جهنم دره
در اطراف جهنم دره، جاذبه‌هایی چشمگیر برای گردشگران ماجراجو وجود دارد. آبشار گورگور با ریزش آبی خروشان از ارتفاع حدود ۱۲ متر به حوضچه‌ای شفاف، چشم‌اندازی تماشایی پدید آورده است؛ حتی در پایین‌دست آن ماهیان قزل‌آلای خال‌قرمز شناورند و فضای مناسبی برای ماهی‌گیری فراهم کرده‌اند. در نزدیکی جهنم دره، روستای موئیل با ارتفاع ۲,۱۸۰ متر و معماری پلکانی‌اش، فضایی ییلاقی و آب‌وهوایی خنک عرضه می‌دارد که برای اقامت کوتاه‌مدت ردخور ندارد. برای علاقه‌مندان حوزه زمین‌شناسی، شیروان دره با صخره‌های فرسایشی و پیکره‌های سنگی شگفت‌انگیز، مکانی پیشنهادی برای عکاسی و گشت‌وگذار محسوب می‌شود. همچنین چشمه‌های آب‌گرم طبیعی منطقه، مخصوصا در مسیر جهنم دره، با خواص درمانی خود گردشگران را به دقایقی آرام گرفتن دعوت می‌کنند.
در امتداد رودخانه خیاوچایی، پارک جنگلی خیاوچایی گسترده شده است؛ محدوده‌ای ۳۰۰ هکتاری با پوشش گیاهی متنوع و مسیرهای که گویی برای پیک‌نیک، پیاده‌روی یا ورزش طراحی شده‌اند. بر فراز این پارک، پل معلق مشگین‌شهر قرار دارد؛ سازه‌ای کابلی با طول ۳۶۵ متر و ارتفاع ۸۰ متر از سطح دره که به‌عنوان بلندترین پل معلق در سطح خاورمیانه شناخته می‌شود. بخش شیشه‌ای میانی پل چشم‌اندازی متفاوت از جنگل و رودخانه به نمایش می‌گذارد و هیجان عبور از آن را بَل، دوچندان می‌سازد.
امکانات تفریحی جهنم دره
دره شیطان (جهنم دره) مشگین‌شهر علاوه‌بر داشتن طبیعتی خیره‌کننده در جای‌جای خود و بلکه در اطرافش، گزینه‌هایی برای تفریح علاقه‌مندان فراهم کرده است. مسیر پیاده‌روی در عمق دره، با دیواره‌های صخره‌ای بلند و رودخانه خروشان، امکان گشت و گذار در طبیعت کوهستانی را در دل فضایی وسیع و بکر فراهم می‌سازد، و برای گردشگران درنگی برای رهایی از روزمرگی به حساب می‌آید. در مجاورت این دره، چشمه‌های آب‌گرم طبیعی قرار گرفته‌اند که برای آرامش بدن و استفاده درمانی مورد توجه همگان هستند. این منابع معدنی، افزون‌بر آرامش روحی، کاربرد درمانی نیز داشته و خواص بهداشتی‌شان قابل تامل است. همچنین در منطقه، امکان پیک‌نیک کنار رودخانه فراهم است؛ فضای گسترده، صدای جاری آب و نسیم کوهستانی، محلی مناسب برای دورهمی یا استراحت کوتاه می‌آفریند. حال بماند این که گردشگران علاقه‌مند به جاهای دیدنی می‌توانند از تماشای قندیل‌های یخی در زمستان لذت ببرند که چشم‌اندازی اسرارآمیز و خیره‌کننده به دره می‌بخشند.
امکانات رفاهی دره شیطان
اگرچه جهنم دره، با عمق تقریبا ۱۳ کیلومتر و مناظری وحشی و کم‌نظیر، مقصدی چالش‌برانگیز و چشم‌نواز برای گردشگران طبیعت‌دوست است، اما باید بدانید که هیچ امکانات رفاهی درون دره وجود ندارد؛ از پارکینگ و سرویس بهداشتی گرفته تا فروشگاه یا اقامتگاه، هیچکدام در این محل قابل دسترسی نیست. بنابراین، لازم است تمامی تجهیزات ضروری مانند خوراکی، لباس گرم، وسایل پزشکی، کیسه‌خواب و چادر به همراه خود بیاورید. اگر قصد کمپینگ دارید، این کار را فقط در نقاط امن و ترجیحا به‌صورت گروهی انجام دهید. به‌دلیل صعب‌العبور بودن مسیرها و وجود جانوران وحشی، هم‌سفر شدن با راهنما یا گروه حرفه‌ای اهمیت بالایی دارد.
نکات مهم در سفر به این دره
سفر به جهنم‌دره مشگین‌شهر، به‌دلیل طبیعت صعب‌العبور و مسیرهای پرشیب، ماجراجویی ساده‌ای نیست. برای اینکه سفرتان ایمن و خاطره‌انگیز باشد، بهتر است پیش از حرکت به نکات مهم زیر توجه کنید:
- کفش کوهنوردی، عصا، طناب و کوله‌پشتی استاندارد همراه داشته باشید؛ عبور از موانع در مسیرهای سنگلاخی بدون تجهیزات مناسب خطرناک هستند.
- سفر را در روز انجام دهید؛ شب‌هنگام، خطر سقوط و گم‌شدن بسیار بالا می‌رود.
- آب آشامیدنی، خوراک سبک، لباس گرم، کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک آفتابی فراموش نشود.
- از ریختن زباله در دره خودداری کنید و به پوشش گیاهی و حیات‌وحش آسیب نزنید.
- اگر قصد کمپینگ دارید، تجهیزات کامل (چادر، کیسه‌خواب، زیرانداز) را ببرید، ولی فقط در نقاط امن مستقر شوید.
- همراهی با یک گروه محلی یا راهنمای حرفه‌ای به‌ویژه برای افراد تازه‌کار ضروری است.
- بهترین زمان بازدید از جهنم‌دره، از نیمه بهار تا پایان تابستان است؛ در پاییز و زمستان به‌دلیل لغزندگی و سرمای شدید، سفر توصیه نمی‌شود.
- پیش از حرکت، حتما مقصد و زمان تقریبی بازگشت خود را به خانواده یا دوستان اطلاع دهید؛ چرا که در بسیاری از بخش‌های دره، آنتن‌دهی تلفن همراه وجود ندارد.
سخن پایانی
جهنم‌دره در ظاهر نامی هراس‌انگیز دارد، اما آنچه پیش روی گردشگران نمایان می‌شود، چشم‌اندازی کم‌نظیر از صخره‌های سترگ، رودخانه‌ای خروشان و فضایی آرام در دل کوه سبلان است. این دره هم مقصدی مناسب برای کوهنوردان حرفه‌ای و ماجراجوست که به دنبال تجربه‌ای جدید هستند و هم محلی فوق‌العاده برای کسانی که می‌خواهند ساعاتی را در دل طبیعت بکر به دور از هیاهو بگذرانند. مسیرهای دسترسی مشخص، بهترین فصل‌های بازدید و امکانات اطراف، همه به شما کمک می‌کند تا پیش از سفر، برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید و بدون دغدغه راهی سفر شوید. اگر تاکنون به این منطقه رفته‌اید یا قصد دارید به زودی سفر خود را آغاز کنید، دیدگاه و تجربه‌های خود را با ما و دیگران، دقیقا همین پایین صفحه در میان بگذارید.
سوالات متداول
ثبت دیدگاه اولین نفر باشید که نظر می‌دهید.